Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Zimą jesteśmy stale narażeni na marznięcie i wychłodzenie organizmu. Szczególnie uporczywe może okazać się to podczas długich godzin spędzonych na przykład na poligonie. Nie zawsze ubranie bielizny termicznej jest wystarczające. Dlatego warto zadziałać na organizm od wewnątrz…. czyli włączyć do codziennej diety kilka produktów o właściwościach rozgrzewających.

Papryczka chilli

Przez większość z nas kojarzona jest z ostrym smakiem i czerwonym kolorem. W sprzedaży dostępna w postaci małych papryczek lub sproszkowanej przyprawy pod nazwą:  pieprz cayenne, chilli lub pieprz kajeński. Za jej wyrazisty charakter odpowiada kapsaicyna - zawartość tej substancja determinuje ostry smak papryczek. Kapsaicyna wykazuje również właściwości przeciwbólowe, hipotensyjne (obniżające ciśnienie) oraz wpływa na termoregulację i metabolizm tkanki tłuszczowej. Badania pokazują, że jednokrotne podanie tej substancji powoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych, a co za tym idzie spadek ciśnienia krwi i hipotermię (spadek temperatury ciała). Regularna podaż z kolei skutkuje całkowicie przeciwnym efektem – następuje podwyższenie temperatury ciała (hipertermia). Dochodzi zatem do wzmożonej produkcji ciepła poprzez zwiększenie wytwarzania adrenaliny i noradrenaliny. Sugeruje się, że działania te mogą prowadzić do zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej (a co za tym idzie redukcji masy ciała), jednak teoria ta wciąż wymaga naukowego potwierdzenia.

W jednej papryczce chilli o masie ok. 20 g znajduje się 20-200 mg kapsaicyny. Dawka toksyczna czystej kapsaicyny wynosi natomiast 56-512 mg/kg m. c. - oznacza to, że dorosły mężczyzna o masie ciała 70 kg musiałby jednorazowo spożyć niemal 200 sztuk papryczek chilli, co jest raczej niemożliwe :)

Imbir

Napar herbaciany z dodatkiem miodu i korzenia imbiru w roli głównej bez wątpienia jest jednym z bardziej znanych sposobów na rozgrzanie organizmu. Imbir, oprócz właściwości napotnych, działa także przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwbakteryjnie, pobudza pracę przewodu pokarmowego, zmniejsza uczucie mdłości (polecany również w porannych nudnościach u ciężarnych), a także obniża poziom „złego” cholesterolu (czyli frakcji LDL).

Właściwości te imbir zawdzięcza przede wszystkim obecności substancji bioaktywnych (shogaoli i gingeroli) oraz olejków eterycznych (zingiberol).

W medycynie japońskiej wyróżnia się dwa rodzaje imbiru:

- Zingiberis rhizoma – o działaniu przeciwwymiotnym, przeciwgorączkowym;

- Zingiberis siccatum rhizoma – o działaniu przeciwkaszlowym, rozgrzewającym.

Suszone kłącze stosuje się przy wzdęciach, złym trawieniu, dolegliwościach dyspeptycznych, braku apetytu oraz w schorzeniach dróg moczowych.

W krajach azjatycki imbir uznawany jest jako afrodyzjak. W Polsce można go kupić
w postaci korzenia lub sproszkowanej przyprawy. Jest dostępny również imbir marynowany (biały i różowy), który stanowi aromatyczny dodatek do sushi i innych dań.

Cynamon

Nieodłączny towarzysz szarlotki i pieczonych jabłek. Jedna z najpopularniejszych i najstarszych przypraw. Cynamon stosowany jest jako panaceum w dolegliwościach trawiennych, wzdęciach, braku apetytu, zgadze, biegunkach. Pobudza też wydzielanie żółci, dlatego nie jest polecany w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego. Wykazano również, że cynamon normalizuje poziom glukozy we krwi, obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz działa przeciwzapalnie. Ponadto, w medycynie chińskiej, docenia się jego właściwości rozgrzewające i poleca w stanach osłabionej odporności czy w wychłodzeniu organizmu.

Z uwagi na zawartość kumaryny (która rozrzedza krew), cynamon może uszkadzać narządy miąższowe (np. wątrobę, nerki) oraz układ nerwowy. Bezpieczna ilość tej substancji, którą może spożyć dorosły mężczyzna o masie ciała 70 kg, znajduje się w 3 g cynamonu (niepełna łyżeczka).

Obecnie najbardziej pożądaną odmianą jest cynamonowiec cejloński (Cnanamomi cartex).

Kasza gryczana

Wcześniej nieco zapomniane i niedoceniane, dziś wracają do łask – mowa oczywiście
o kaszach, a konkretnie o kaszy gryczanej. Zainteresowanie tym produktem wzrasta z dnia na dzień. Gryka, z której otrzymuje się tę kaszę, jest zbożem bezglutenowym, co oznacza, że jest bezpieczna dla osób chorujących na celiakię. Kasza gryczana jest również ceniona ze względu na wysoką zawartość błonnika pokarmowego (5-11%) który m. in., wspomaga pracę przewodu pokarmowego, obniża stężenie cholesterolu we krwi oraz zmniejsza ryzyko miażdżycy. Ponadto zwiększa poposiłkową sytość co wydaje się być sprzyjającym czynnikiem w redukcji masy ciała. Ziarna gryki są bogate w wysokiej wartości białko (do 20%), które oprócz tego, że dostarcza energii, to odpowiada też za wzrost masy mięśni. Badania dowodzą, że skład aminokwasowy gryki jest najbardziej korzystny pośród wszystkich zbóż.

Kasza gryczana to również bogactwo witamin, składników mineralnych i innych substancji bioaktywnych. Na szczególną uwagę zasługuje wysoka zawartość magnezu (do 63 g/100 g produktu) oraz obecność flawonoidów – zwłaszcza rutyny. Rutyna jest silnym antyoksydantem,
a także przedłuża działanie witaminy C. Wszystkie te substancje sprawiają, że gryka uważana jest za roślinę o właściwościach rozgrzewających oraz o profilaktycznym działaniu na zdrowie człowieka.

Maliny

Kojarzą się z upalnym latem, są słodkim i bardzo delikatnym owocem. Już w starożytności znane i wykorzystywane były właściwości prozdrowotne malin. Ich smak i aromat zależy od zawartości kwasów organicznych, cukrów oraz substancji lotnych. Wartość biologiczną z kolei determinuje poziom antyoksydantów m.in. polifenoli, wit. A, C, tokoferoli, karotenoidów. To właśnie polifenole nadają malinom właściwości przeciwwirusowe przeciwzapalne, antynowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe oraz przeciwdziałają powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Badania naukowe dowodzą natomiast, że flawonoidy, skuteczniej od aspiryny, zmniejszają agregację płytek krwi, przez co polecane są w profilaktyce miażdżycy. Ponadto maliny są bogatym źródłem składników mineralnych (potas, wapń, magnez, cynk) i witamin (C, E, A, PP, z gr. B) co korzystnie wpływa na nasz układ odpornościowy. Owoce te zawierają dużo błonnika, który korzystnie wpływa na motorykę jelit i trawienie. Obecność licznych olejków eterycznych nadaje malinom właściwości rozgrzewające i antyseptyczne, przez co są one polecane w leczeniu przeziębień. Maliny wykorzystywane są również do produkcji leków, syropów oraz suplementów diety.

Piśmiennictwo:

Pieńko T.: Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy. Biul. Wydz. Farm. WUM, 2013, 2, 11-17.

Glibowski P., Długołęcka A., Grdeń A. i wsp.: Właściwości prozdrowotne imbiru. Bromat. Chem. Toksykol. L, 2017, 2, 115 – 121.

Cisowski W., Kowalczyk A., Jamontt J.: Kłącze imbiru – zastosowanie lecznicze oraz składniki czynne. Borgis - Postępy Fitoterapii 2004, 2, 71-76.

Kaławaj K., Lemieszek M. K.: Prozdrowotne właściwości cynamonu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, 21(3), 328–331.

Dziedzic K., Górecka D., Kobus-Cisowska J. i wsp.: Możliwości wykorzystania gryki w produkcji żywności funkcjonalnej. Nauka Przyr. Technol. 2010, 4(2).

Baranowska A., Radwańska K., Zarzecka K. i wsp.: Właściwości prozdrowotne owoców maliny właściwej. Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 406-409.

Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Zimą jesteśmy stale narażeni na marznięcie i wychłodzenie organizmu. Szczególnie uporczywe może okazać się to podczas długich godzin spędzonych na przykład na poligonie. Nie zawsze ubranie bielizny termicznej jest wystarczające. Dlatego warto zadziałać na organizm od wewnątrz…. czyli włączyć do codziennej diety kilka produktów o właściwościach rozgrzewających.

Papryczka chilli

Przez większość z nas kojarzona jest z ostrym smakiem i czerwonym kolorem. W sprzedaży dostępna w postaci małych papryczek lub sproszkowanej przyprawy pod nazwą:  pieprz cayenne, chilli lub pieprz kajeński. Za jej wyrazisty charakter odpowiada kapsaicyna - zawartość tej substancja determinuje ostry smak papryczek. Kapsaicyna wykazuje również właściwości przeciwbólowe, hipotensyjne (obniżające ciśnienie) oraz wpływa na termoregulację i metabolizm tkanki tłuszczowej. Badania pokazują, że jednokrotne podanie tej substancji powoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych, a co za tym idzie spadek ciśnienia krwi i hipotermię (spadek temperatury ciała). Regularna podaż z kolei skutkuje całkowicie przeciwnym efektem – następuje podwyższenie temperatury ciała (hipertermia). Dochodzi zatem do wzmożonej produkcji ciepła poprzez zwiększenie wytwarzania adrenaliny i noradrenaliny. Sugeruje się, że działania te mogą prowadzić do zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej (a co za tym idzie redukcji masy ciała), jednak teoria ta wciąż wymaga naukowego potwierdzenia.

W jednej papryczce chilli o masie ok. 20 g znajduje się 20-200 mg kapsaicyny. Dawka toksyczna czystej kapsaicyny wynosi natomiast 56-512 mg/kg m. c. - oznacza to, że dorosły mężczyzna o masie ciała 70 kg musiałby jednorazowo spożyć niemal 200 sztuk papryczek chilli, co jest raczej niemożliwe :)

Imbir

Napar herbaciany z dodatkiem miodu i korzenia imbiru w roli głównej bez wątpienia jest jednym z bardziej znanych sposobów na rozgrzanie organizmu. Imbir, oprócz właściwości napotnych, działa także przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwbakteryjnie, pobudza pracę przewodu pokarmowego, zmniejsza uczucie mdłości (polecany również w porannych nudnościach u ciężarnych), a także obniża poziom „złego” cholesterolu (czyli frakcji LDL).

Właściwości te imbir zawdzięcza przede wszystkim obecności substancji bioaktywnych (shogaoli i gingeroli) oraz olejków eterycznych (zingiberol).

W medycynie japońskiej wyróżnia się dwa rodzaje imbiru:

- Zingiberis rhizoma – o działaniu przeciwwymiotnym, przeciwgorączkowym;

- Zingiberis siccatum rhizoma – o działaniu przeciwkaszlowym, rozgrzewającym.

Suszone kłącze stosuje się przy wzdęciach, złym trawieniu, dolegliwościach dyspeptycznych, braku apetytu oraz w schorzeniach dróg moczowych.

W krajach azjatycki imbir uznawany jest jako afrodyzjak. W Polsce można go kupić
w postaci korzenia lub sproszkowanej przyprawy. Jest dostępny również imbir marynowany (biały i różowy), który stanowi aromatyczny dodatek do sushi i innych dań.

Cynamon

Nieodłączny towarzysz szarlotki i pieczonych jabłek. Jedna z najpopularniejszych i najstarszych przypraw. Cynamon stosowany jest jako panaceum w dolegliwościach trawiennych, wzdęciach, braku apetytu, zgadze, biegunkach. Pobudza też wydzielanie żółci, dlatego nie jest polecany w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego. Wykazano również, że cynamon normalizuje poziom glukozy we krwi, obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz działa przeciwzapalnie. Ponadto, w medycynie chińskiej, docenia się jego właściwości rozgrzewające i poleca w stanach osłabionej odporności czy w wychłodzeniu organizmu.

Z uwagi na zawartość kumaryny (która rozrzedza krew), cynamon może uszkadzać narządy miąższowe (np. wątrobę, nerki) oraz układ nerwowy. Bezpieczna ilość tej substancji, którą może spożyć dorosły mężczyzna o masie ciała 70 kg, znajduje się w 3 g cynamonu (niepełna łyżeczka).

Obecnie najbardziej pożądaną odmianą jest cynamonowiec cejloński (Cnanamomi cartex).

Kasza gryczana

Wcześniej nieco zapomniane i niedoceniane, dziś wracają do łask – mowa oczywiście
o kaszach, a konkretnie o kaszy gryczanej. Zainteresowanie tym produktem wzrasta z dnia na dzień. Gryka, z której otrzymuje się tę kaszę, jest zbożem bezglutenowym, co oznacza, że jest bezpieczna dla osób chorujących na celiakię. Kasza gryczana jest również ceniona ze względu na wysoką zawartość błonnika pokarmowego (5-11%) który m. in., wspomaga pracę przewodu pokarmowego, obniża stężenie cholesterolu we krwi oraz zmniejsza ryzyko miażdżycy. Ponadto zwiększa poposiłkową sytość co wydaje się być sprzyjającym czynnikiem w redukcji masy ciała. Ziarna gryki są bogate w wysokiej wartości białko (do 20%), które oprócz tego, że dostarcza energii, to odpowiada też za wzrost masy mięśni. Badania dowodzą, że skład aminokwasowy gryki jest najbardziej korzystny pośród wszystkich zbóż.

Kasza gryczana to również bogactwo witamin, składników mineralnych i innych substancji bioaktywnych. Na szczególną uwagę zasługuje wysoka zawartość magnezu (do 63 g/100 g produktu) oraz obecność flawonoidów – zwłaszcza rutyny. Rutyna jest silnym antyoksydantem,
a także przedłuża działanie witaminy C. Wszystkie te substancje sprawiają, że gryka uważana jest za roślinę o właściwościach rozgrzewających oraz o profilaktycznym działaniu na zdrowie człowieka.

Maliny

Kojarzą się z upalnym latem, są słodkim i bardzo delikatnym owocem. Już w starożytności znane i wykorzystywane były właściwości prozdrowotne malin. Ich smak i aromat zależy od zawartości kwasów organicznych, cukrów oraz substancji lotnych. Wartość biologiczną z kolei determinuje poziom antyoksydantów m.in. polifenoli, wit. A, C, tokoferoli, karotenoidów. To właśnie polifenole nadają malinom właściwości przeciwwirusowe przeciwzapalne, antynowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe oraz przeciwdziałają powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Badania naukowe dowodzą natomiast, że flawonoidy, skuteczniej od aspiryny, zmniejszają agregację płytek krwi, przez co polecane są w profilaktyce miażdżycy. Ponadto maliny są bogatym źródłem składników mineralnych (potas, wapń, magnez, cynk) i witamin (C, E, A, PP, z gr. B) co korzystnie wpływa na nasz układ odpornościowy. Owoce te zawierają dużo błonnika, który korzystnie wpływa na motorykę jelit i trawienie. Obecność licznych olejków eterycznych nadaje malinom właściwości rozgrzewające i antyseptyczne, przez co są one polecane w leczeniu przeziębień. Maliny wykorzystywane są również do produkcji leków, syropów oraz suplementów diety.

Piśmiennictwo:

Pieńko T.: Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy. Biul. Wydz. Farm. WUM, 2013, 2, 11-17.

Glibowski P., Długołęcka A., Grdeń A. i wsp.: Właściwości prozdrowotne imbiru. Bromat. Chem. Toksykol. L, 2017, 2, 115 – 121.

Cisowski W., Kowalczyk A., Jamontt J.: Kłącze imbiru – zastosowanie lecznicze oraz składniki czynne. Borgis - Postępy Fitoterapii 2004, 2, 71-76.

Kaławaj K., Lemieszek M. K.: Prozdrowotne właściwości cynamonu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, 21(3), 328–331.

Dziedzic K., Górecka D., Kobus-Cisowska J. i wsp.: Możliwości wykorzystania gryki w produkcji żywności funkcjonalnej. Nauka Przyr. Technol. 2010, 4(2).

Baranowska A., Radwańska K., Zarzecka K. i wsp.: Właściwości prozdrowotne owoców maliny właściwej. Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 406-409.