Opracowała: mgr Karolina Bertrandt

Woda jest podstawowym materiałem budulcowym ciała i składnikiem odżywczym komórek – ludzki organizm w  dużej części składa się właśnie z wody, przy czym jej zawartość jest różna w zależności od płci, wieku i ogólnego stanu zdrowia. Największa zawartość wody w ciele występuje u noworodków (ok. 78%), u dorosłych jest to ok 65% organizmu, zaś u osób starszych już jedynie 45%.

Woda pełni w organizmie wiele różnych funkcji – odpowiada za regulację temperatury ciała, transport i metabolizm składników odżywczych i tlenu do komórek ciała, a także pomaga w oczyszczaniu organizmu z toksyn i zbędnych produktów przemiany materii.

Przyczynia się do regulowania wewnętrznej temperatury ciała i służy do transportowania oraz metabolizowania węglowodanów i białek. Prawidłowe nawodnienie odpowiada także za:

• wspomaganie trawienia,
• normalizację ciśnienia krwi,
• ochronę narządów i tkanek,
• amortyzację stawów
• utrzymanie równowagi elektrolitowej
• usprawnianie pamięci
• spowalnianie procesu starzenia.

Dzienne zapotrzebowanie na wodę pokrywa się z jej dobowym zużyciem przez organizm i przeciętnie wynosi około 2,5 litra dziennie, jednak mogą występować jednostkowe różnice zależnie od wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej, oraz warunków atmosferycznych (wysokie / niskie temperatury). Gdy poziom nawodnienia organizmu jest zbyt niski, dochodzi do zjawiska nazywanego odwodnieniem.

Należy pamiętać, że do odwodnienia nie dochodzi nagle, zaś wyraźne objawy odwodnienia organizmu pojawiają się już przy niedoborach wody w organizmie na poziomie 2%. Szybka reakcja mająca na celu sukcesywne uzupełnienie braków wody /elektrolitów pozwoli uniknąć poważniejszych konsekwencji odwodnienia.

Odwodnienie to bardzo poważny stan, gdy poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Długotrwałe odwodnienie może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Szczególne zagrożenie stanowi dla niemowląt, dzieci oraz osób starszych. Możemy wyróżnić trzy rodzaje odwodnienia:

• odwodnienie hipertoniczne - większa utrata wody niż elektrolitów
• odwodnienie hipotoniczne - większa utrata elektrolitów
• odwodnienie izotoniczne - utrata wody i elektrolitów na podobnym poziomie

Zależnie od stopnia niedoboru wody w organizmie, mówimy o odwodnieniu lekkim, umiarkowanym lub ostrym. Jak rozpoznać że organizm jest odwodniony?

Jakie są objawy odwodnienia?

Przy lekkim odwodnieniu pojawiają się następujące objawy:

• osłabienie organizmu
• senność (choć możliwe jest również nadmierne pobudzenie)
• wzmożone pragnienie
• ból i zawroty głowy
• rzadkie oddawanie moczu (mocz ciemnożółtej
• brak apetytu
• suchość w jamie ustnej
• wzdęty brzuch
• zapadające się ciemiączko i gałki oczne u niemowląt

Jeśli niedobór płynów w organizmie nie zostanie uzupełniony, może wystąpić stan umiarkowany odwodnienia dla którego charakterystyczne są takie objawy jak:

• przyspieszona akcja serca (tachykardia)
• gorączka
• utrata elastyczności skóry
• słabe pocenie - sucha skóra w okolicach pachowych i pachwinowych
• zmniejszenie napięcia gałek ocznych

Im dłużej utrzymuje się stan odwodnienia, tym groźniejsze dla organizmu mogą być jego konsekwencje. Przy ostrym odwodnieniu mogą wystąpić następujące objawy:

• skrajne pragnienie
• spadek ciśnienia tętniczego krwi w pozycji stojącej
• przyspieszony oddech
• niemożność mówienia, obrzęk języka
• zaburzenia psychiki (delirium - majaczenie, omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe)
• drgawki
• utrata przytomności

Gdy ubytek wody w organizmie przekroczy 15% masy ciała, może nastąpić zgon.

Przyczyny odwodnienia organizmu:

 Do stanu odwodnienia najczęściej dochodzi w wyniku innych dolegliwości dotykających organizm. Należą do nich:

• długotrwałe występowanie wysokiej gorączki
• niedożywienie (przyjmowanie zbyt małej ilości pożywienia i płynów)
• biegunka
• wymioty
• choroby nerek (moczówka prosta, cukromocz, przewlekła niewydolność nerek)
• cukrzyca, której towarzyszą zaburzenia w postaci hiperglikemii i glikozurii
• występowanie obniżonego od prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi (hipotonia)
• choroba Parkinsona (gdy występują zaburzenia połykania, powodujące niechęć do przyjmowania płynów i pokarmów)
• oparzenia i krwotoki, prowadzące do wstrząsu hipowolemicznego

Do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie może dojść przy ekstremalnych temperaturach, zarówno wysokich jak i niskich. Szybka utrata wody w wyniku pocenia się stanowi zagrożenie szczególnie dla osób starszych, niepełnosprawnych, osób z nadwagą i otyłością, a także niemowląt i małych dzieci.

Co ciekawe, a znacznie mniej oczywistości, od odwodnienia dochodzi niekiedy również podczas zimy. Podczas silnego mrozu dochodzi do zwiększonej utraty wody z organizmu z powodu intensywnego oddawania ciepła z parą wodną podczas oddychania. Do innych przyczyn odwodnienia zalicza się  zaliczyć także odwodnienie spowodowane przez wysiłek fizyczny,  nadmierną podaż soli w diecie lub spożywanie substancji o działaniu odwadniającym (jak np. alkohol, kofeina).

Niebezpieczne konsekwencje odwodnienia

Odwodnienie jest groźnym stanem dla organizmu. Dzieje się tak dlatego, że utracie wody towarzyszą znaczące zachwiania równowagi elektrolitowej, co w konsekwencji może powodować zmiany rytmu serca, spadek ciśnienia, omdlenia. Innymi skutkami odwodnienia są kłopoty z koncentracją, zmęczenie, problemy ze wzrokiem. Niekiedy pojawiają się kłopoty ze wzrokiem, ciągłe i bolesne zaparcia lub zaburzenia czynności nerek i pęcherza, powodowane niedostatecznym usuwaniem toksyn z organizmu. Ponadto, Warto też pamiętać, że woda rozrzedza krew, więc jej niedobór powoduje zagęszczenie krwi – u osób z zaburzeniami układu krążenia skutkiem odwodnienia może być zawał mięśnia sercowego.

Jak leczyć odwodnienie?

Przy wystąpieniu objawów odwodnienia należy natychmiast uzupełnić niedobory płynów oraz zapobiec dalszej utracie wody z organizmu. jest przede wszystkim natychmiastowe uzupełnienie niedoborów i zapobieganie dalszej utracie wody z organizmu. Warto pamiętać, że niedoboru płynów nie należy uzupełniać zbyt gwałtownie. W przypadku gdy nastąpiła większa utrata wody niż elektrolitów (odwodnienie hipertoniczne) zalecane jest picie dużych ilości wody, niesłodzonych herbat czy rozcieńczonych soków, a także spożywanie płynnych pokarmów np. zup. Poważniejsze przypadki odwodnienia należy skontaktować z lekarzem, gdyż stan ostrego odwodnienia zazwyczaj wymaga hospitalizacji, ze względu na konieczność dożylnego podania:

- 5% glukozy (odwodnienie hipertoniczne)

- roztworu chlorku sodu / chlorku sodu i potasu (odwodnienie hipotoniczne)

Najpoważniejsze przypadki odwodnienia wymagają umieszczenia pacjenta n oddziale intensywnej opieki medycznej.

Piśmiennictwo:

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pij-wiecej-wody

https://upacjenta.pl/poradnik/odwodnienie-objawy-skutki-leczenie

Opracowała: mgr Karolina Bertrandt

Woda jest podstawowym materiałem budulcowym ciała i składnikiem odżywczym komórek – ludzki organizm w  dużej części składa się właśnie z wody, przy czym jej zawartość jest różna w zależności od płci, wieku i ogólnego stanu zdrowia. Największa zawartość wody w ciele występuje u noworodków (ok. 78%), u dorosłych jest to ok 65% organizmu, zaś u osób starszych już jedynie 45%.

Woda pełni w organizmie wiele różnych funkcji – odpowiada za regulację temperatury ciała, transport i metabolizm składników odżywczych i tlenu do komórek ciała, a także pomaga w oczyszczaniu organizmu z toksyn i zbędnych produktów przemiany materii.

Przyczynia się do regulowania wewnętrznej temperatury ciała i służy do transportowania oraz metabolizowania węglowodanów i białek. Prawidłowe nawodnienie odpowiada także za:

• wspomaganie trawienia,
• normalizację ciśnienia krwi,
• ochronę narządów i tkanek,
• amortyzację stawów
• utrzymanie równowagi elektrolitowej
• usprawnianie pamięci
• spowalnianie procesu starzenia.

Dzienne zapotrzebowanie na wodę pokrywa się z jej dobowym zużyciem przez organizm i przeciętnie wynosi około 2,5 litra dziennie, jednak mogą występować jednostkowe różnice zależnie od wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej, oraz warunków atmosferycznych (wysokie / niskie temperatury). Gdy poziom nawodnienia organizmu jest zbyt niski, dochodzi do zjawiska nazywanego odwodnieniem.

Należy pamiętać, że do odwodnienia nie dochodzi nagle, zaś wyraźne objawy odwodnienia organizmu pojawiają się już przy niedoborach wody w organizmie na poziomie 2%. Szybka reakcja mająca na celu sukcesywne uzupełnienie braków wody /elektrolitów pozwoli uniknąć poważniejszych konsekwencji odwodnienia.

Odwodnienie to bardzo poważny stan, gdy poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Długotrwałe odwodnienie może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Szczególne zagrożenie stanowi dla niemowląt, dzieci oraz osób starszych. Możemy wyróżnić trzy rodzaje odwodnienia:

• odwodnienie hipertoniczne - większa utrata wody niż elektrolitów
• odwodnienie hipotoniczne - większa utrata elektrolitów
• odwodnienie izotoniczne - utrata wody i elektrolitów na podobnym poziomie

Zależnie od stopnia niedoboru wody w organizmie, mówimy o odwodnieniu lekkim, umiarkowanym lub ostrym. Jak rozpoznać że organizm jest odwodniony?

Jakie są objawy odwodnienia?

Przy lekkim odwodnieniu pojawiają się następujące objawy:

• osłabienie organizmu
• senność (choć możliwe jest również nadmierne pobudzenie)
• wzmożone pragnienie
• ból i zawroty głowy
• rzadkie oddawanie moczu (mocz ciemnożółtej
• brak apetytu
• suchość w jamie ustnej
• wzdęty brzuch
• zapadające się ciemiączko i gałki oczne u niemowląt

Jeśli niedobór płynów w organizmie nie zostanie uzupełniony, może wystąpić stan umiarkowany odwodnienia dla którego charakterystyczne są takie objawy jak:

• przyspieszona akcja serca (tachykardia)
• gorączka
• utrata elastyczności skóry
• słabe pocenie - sucha skóra w okolicach pachowych i pachwinowych
• zmniejszenie napięcia gałek ocznych

Im dłużej utrzymuje się stan odwodnienia, tym groźniejsze dla organizmu mogą być jego konsekwencje. Przy ostrym odwodnieniu mogą wystąpić następujące objawy:

• skrajne pragnienie
• spadek ciśnienia tętniczego krwi w pozycji stojącej
• przyspieszony oddech
• niemożność mówienia, obrzęk języka
• zaburzenia psychiki (delirium - majaczenie, omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe)
• drgawki
• utrata przytomności

Gdy ubytek wody w organizmie przekroczy 15% masy ciała, może nastąpić zgon.

Przyczyny odwodnienia organizmu:

 Do stanu odwodnienia najczęściej dochodzi w wyniku innych dolegliwości dotykających organizm. Należą do nich:

• długotrwałe występowanie wysokiej gorączki
• niedożywienie (przyjmowanie zbyt małej ilości pożywienia i płynów)
• biegunka
• wymioty
• choroby nerek (moczówka prosta, cukromocz, przewlekła niewydolność nerek)
• cukrzyca, której towarzyszą zaburzenia w postaci hiperglikemii i glikozurii
• występowanie obniżonego od prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi (hipotonia)
• choroba Parkinsona (gdy występują zaburzenia połykania, powodujące niechęć do przyjmowania płynów i pokarmów)
• oparzenia i krwotoki, prowadzące do wstrząsu hipowolemicznego

Do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie może dojść przy ekstremalnych temperaturach, zarówno wysokich jak i niskich. Szybka utrata wody w wyniku pocenia się stanowi zagrożenie szczególnie dla osób starszych, niepełnosprawnych, osób z nadwagą i otyłością, a także niemowląt i małych dzieci.

Co ciekawe, a znacznie mniej oczywistości, od odwodnienia dochodzi niekiedy również podczas zimy. Podczas silnego mrozu dochodzi do zwiększonej utraty wody z organizmu z powodu intensywnego oddawania ciepła z parą wodną podczas oddychania. Do innych przyczyn odwodnienia zalicza się  zaliczyć także odwodnienie spowodowane przez wysiłek fizyczny,  nadmierną podaż soli w diecie lub spożywanie substancji o działaniu odwadniającym (jak np. alkohol, kofeina).

Niebezpieczne konsekwencje odwodnienia

Odwodnienie jest groźnym stanem dla organizmu. Dzieje się tak dlatego, że utracie wody towarzyszą znaczące zachwiania równowagi elektrolitowej, co w konsekwencji może powodować zmiany rytmu serca, spadek ciśnienia, omdlenia. Innymi skutkami odwodnienia są kłopoty z koncentracją, zmęczenie, problemy ze wzrokiem. Niekiedy pojawiają się kłopoty ze wzrokiem, ciągłe i bolesne zaparcia lub zaburzenia czynności nerek i pęcherza, powodowane niedostatecznym usuwaniem toksyn z organizmu. Ponadto, Warto też pamiętać, że woda rozrzedza krew, więc jej niedobór powoduje zagęszczenie krwi – u osób z zaburzeniami układu krążenia skutkiem odwodnienia może być zawał mięśnia sercowego.

Jak leczyć odwodnienie?

Przy wystąpieniu objawów odwodnienia należy natychmiast uzupełnić niedobory płynów oraz zapobiec dalszej utracie wody z organizmu. jest przede wszystkim natychmiastowe uzupełnienie niedoborów i zapobieganie dalszej utracie wody z organizmu. Warto pamiętać, że niedoboru płynów nie należy uzupełniać zbyt gwałtownie. W przypadku gdy nastąpiła większa utrata wody niż elektrolitów (odwodnienie hipertoniczne) zalecane jest picie dużych ilości wody, niesłodzonych herbat czy rozcieńczonych soków, a także spożywanie płynnych pokarmów np. zup. Poważniejsze przypadki odwodnienia należy skontaktować z lekarzem, gdyż stan ostrego odwodnienia zazwyczaj wymaga hospitalizacji, ze względu na konieczność dożylnego podania:

- 5% glukozy (odwodnienie hipertoniczne)

- roztworu chlorku sodu / chlorku sodu i potasu (odwodnienie hipotoniczne)

Najpoważniejsze przypadki odwodnienia wymagają umieszczenia pacjenta n oddziale intensywnej opieki medycznej.

Piśmiennictwo:

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pij-wiecej-wody

https://upacjenta.pl/poradnik/odwodnienie-objawy-skutki-leczenie