Napoje sportowe
Opracowała dr n. med. Izabela Grabowska
Efektywność wchłaniania płynów zależy od ich osmolalności. Ciśnienie osmotyczne osocza krwi wynosi od 275 do 295 mOsm/kg wody, a wartość ta oznacza liczbę moli substancji osmotycznie czynnych rozpuszczonych w 1 litrze osocza. Ze względu
na osmolalność wyróżnia się napoje:
- (200-250 mOsm/L) - np. woda, mocno rozcieńczone soki owocowe
i warzywne, zawierają mniej składników mineralnych i innych składników niż płyny ustrojowe. Zawartość węglowodanów nie przekracza zazwyczaj 4%. Płyny te dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, szybko nawadniając organizm, ale z drugiej strony mogą przedwcześnie gasić pragnienie przed osiągnięciem optymalnego stanu nawodnienia; - (270-330 mOsm/L) - izotoniki - mają osmolalność zbliżoną do płynów ustrojowych. Zawierają zwykle 6-8% węglowodanów, a składniki mineralne występują w ilości zbliżonej do składu potu. Dostarczają sód (460-1150 mg/L) oraz węglowodany w odpowiednim stężeniu, pozwalają na oszczędzanie zasobów glikogenu podtrzymując zdolność do kontynuowania wysiłku;
- (>330 mOsm/L) - np. soki owocowe i warzywne, słodzone napoje (np. typu cola), odżywki zawierające większą ilość składników osmotycznie czynnych niż płyny ustrojowe, a zawartość węglowodanów na poziomie ok. 9-10%. Wchłaniają się wolniej z przewodu pokarmowego niż czysta woda. Spożywanie napojów hipertonicznych w czasie intensywnego wysiłku fizycznego może powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe, nudności i biegunki.
Pierwszym komercyjnym napojem dedykowanym dla sportowców był napój izotoniczny Gatorade, stworzony przez naukowców z Uniwersytetu na Florydzie dla drużyny piłkarskiej zwanej „gators” w 1965 roku. Napój ten zyskał popularność, kiedy drużyna po raz pierwszy zaczęła odnosić sukcesy sportowe, a tego sukcesu zaczęto dopatrywać się m.in. w spożyciu niniejszego napoju, który dostarczał niezbędnych elektrolitów i węglowodanów. Tak naprawdę koncepcja napoju sportowego pojawiła się jeszcze wcześniej, bo w roku 1927. Jednak wtedy napój o nazwie „Glucozade” nie odniósł komercyjnego sukcesu.
Najważniejszymi składnikami napoju izotonicznego są: woda, węglowodany (m.in. glukoza, fruktoza, sacharoza, maltodekstryna, maltoza) i sól. Na rynku dostępne są także napoje sportowe bez dodatku cukru. Tego typu produkty nie dostarczają energii w postaci węglowodanów i nie zaliczają się do napojów izotonicznych.
Napoje izotoniczne są zalecane podczas wysiłku fizycznego trwającego dłużej niż 60 minut, a ich spożycie pozwala na:
- dobre nawodnienie organizmu,
- uzupełnienie sodu traconego wraz z potem,
- oraz dostarczenie węglowodanów wykorzystywanych jako źródło energii dla pracujących mięśni.
Niestety napoje komercyjne oprócz trzech podstawowych składników mogą zawierać również sztuczne barwniki i konserwanty. Dlatego też - warto spróbować przygotować samodzielnie w domu napój izotoniczny, np. według poniższego przepisu:
- 1,5 l wody
- 3 łyżki miodu
- 1/2 łyżeczki soli.
Wszystko wymieszać. Do smaku wycisnąć sok z cytryny lub pomarańczy.
Piśmiennictwo: