Opracowała: mgr Aleksandra Nowacka

W poprzedniej części artykułu poruszono zagadnienia dotyczące struktury treningu i omówiono jego rzeczową część. Dziś skupimy się na drugiej części – czasowej strukturze treningu. To na jej podstawie opiera się przygotowanie planów szkoleniowych sportowców (zarówno tych wyczynowych jak i amatorów).

W strukturze czasowej treningu wyróżnia się etapy szkolenia (wszechstronny, ukierunkowany, specjalny) oraz cykle treningowe (makrocykle, mezocykle, mikrocykle i jednostki treningowe).

Etap szkolenia wszechstronnego charakteryzuje się dążeniem do przygotowania sprawnościowego w oparciu o trening, w którym wykorzystuje się obciążenia i środki
z różnych, często bardzo odmiennych sportów (wszechstronny rozwój). Taki trening ma przede wszystkim charakter prozdrowotny, przeważają w nim atrakcyjne i wyzwalające pozytywne emocje formy i środki treningu. Obciążenia treningowe na tym etapie definiuje aktualny stan zdrowia i kondycji fizycznej ćwiczącego. Udział we współzawodnictwie powinien być nastawiony na cele krótkoterminowe. Początkowo przygotowanie techniczne obejmuje nauczanie podstawowych czynności ruchowych (tj. bieg, skok, rzut, chwyt czy przysiad) dopiero później powinno się stosować ćwiczenia ukierunkowane. Etap ten obejmuje głównie okres progresywnego rozwoju dzieci i młodzieży, a w treningu dorosłych skracamy go do około roku.

Na etapie szkolenia ukierunkowanego rozwija się tzw. profilowane możliwości funkcjonalne oraz kształtuje się i rozwija technikę ruchu. Pojawiają się tu środki i formy zbliżone swoim charakterem do specyfiki danego sportu oraz w niewielkim stopniu specjalistyczne. Na tym etapie stale (stopniowo) wzrasta objętość i intensywność obciążeń treningowych, pojawiają się także nowe metody i formy treningu. Głównym celem jest podnoszenie ogólnej sprawności fizycznej, ze szczególnym akcentem na tzw. zdolności wiodące oraz umiejętności techniczno-taktyczne. Współzawodnictwo na tym etapie pełni szkoleniową i kontrolną.

Po określeniu specjalizacji następuje kolejny etap – szkolenia specjalnego. Ma on charakter indywidualny i niezbędne jest przy nim uwzględnienie specyficznych potrzeb i wymogów stawianych przez dany sport czy też konkurencje. W wyniku rozpoznanych predyspozycji stopniowo postępuje specjalizacja treningu, wyrażona przede wszystkim w większym udziale środków i metod treningowych specjalnych oraz znacznie niższego wymiaru środków o charakterze wszechstronnym. W dalszym ciągu (dynamicznie) wzrasta objętość i intensywność oraz aktywność startowa.

W klasycznym ujęciu struktury czasowej treningu jej czasową cześć tworzą trzy zróżnicowane cykle:

1. Cykle długie (makrocykle) – to wieloletnie, roczne, półroczne a także wydłużone
   (3-4 miesiące, cykle specjalne) szkolenie.

2. Cykle średnie (mezocykle) – trwają na ogół kilka lub kilkanaście tygodni, składają się z określonej liczby mikrocykli.

3. Cykle krótkie (mikrocykle) – z reguły trwające od 7 do 10 dni, konstruowane przy odpowiedniej liczbie jednostek treningowych.

Najmniejszym ogniwem czasowej struktury jest jednostka treningowa.

W procesie planowania rozwoju sportowego należałoby skupić się na określeniu ram czasowych poszczególnych etapów i wyznaczeniu celów treningowych (pośrednich i głównych). W treningu amatorskim lub prozdrowotnym wystarczy skupić się na planowaniu krótszych okresów (rok lub dwa), w praktyce jest to jednak okres kilku tygodni, który opiera się głownie o cele pośrednie (starty czy testy sprawnościowe). Programując plan treningowy zawsze powinniśmy pamiętać o celu jaki chcemy osiągnąć i adekwatnie do niego dobierać środki, metody i akcenty treningowe w kolejnych mikrocyklach, to one bowiem stanowią podstawę tworzenia tych skróconych planów. Te podstawowe informacje dotyczące struktury treningu powinien posiąść każdy kto mierzy się z zamiarem planowania własnego treningu. Spróbuj! A może okazać się, że proces ten będzie przyjemniejszy niż myślisz.

Bibliografia:

1. Bompa T. (2011): Periodyzacja, teoria i metodyka treningu. Warszawa, COS.

2. Dziubiński Z., Jankowski K. (red.) (2017): Kultura fizyczna i osobowość. AWF, Warszawa.

3. Makaruk H. (2017): Zasady opracowywania wieloletnich programów szkolenia dla oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego. Warszawa.

4. Słomiński P., Nowacka A. (2018): Analysis of an Olympic champion’s macrocycle as
   a contribution to the discussion on competition frequency of elite swimmers. Science
   in Swimming VII, AWF Wrocław, s. 65-83.

5. Słomiński P., Nowacka A. (2018): Igrzyska Olimpijskie wyznacznikiem struktury przygotowań – na przykładzie mistrza świata w pływaniu. Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu. Sport i olimpizm w polskiej tradycji i edukacji społecznej (rodzina – szkoła – środowisko), AWF Warszawa, s. 94-114.

6. Słomiński P., Nowacka A. (2019): Struktura treningu i efektywność startowa mistrza świata w pływaniu w sezonie 2014/2015. Roczniki Naukowe WSWFiT, nr.1 (27), Białystok, s. 6-20.

7. Sozański H., Czerwiński J., Sadowski J. (2013): (red.) Podstawy teorii i technologii treningu sportowego. T1, Biała Podlaska, AWFiS.

8. Sozański H.,  Sadowski J., Czerwiński J. (2015): Podstawy teorii i technologii treningu sportowego, T. 2, Warszawa, Biała Podlaska AWF.

Opracowała: mgr Aleksandra Nowacka

W poprzedniej części artykułu poruszono zagadnienia dotyczące struktury treningu i omówiono jego rzeczową część. Dziś skupimy się na drugiej części – czasowej strukturze treningu. To na jej podstawie opiera się przygotowanie planów szkoleniowych sportowców (zarówno tych wyczynowych jak i amatorów).

W strukturze czasowej treningu wyróżnia się etapy szkolenia (wszechstronny, ukierunkowany, specjalny) oraz cykle treningowe (makrocykle, mezocykle, mikrocykle i jednostki treningowe).

Etap szkolenia wszechstronnego charakteryzuje się dążeniem do przygotowania sprawnościowego w oparciu o trening, w którym wykorzystuje się obciążenia i środki
z różnych, często bardzo odmiennych sportów (wszechstronny rozwój). Taki trening ma przede wszystkim charakter prozdrowotny, przeważają w nim atrakcyjne i wyzwalające pozytywne emocje formy i środki treningu. Obciążenia treningowe na tym etapie definiuje aktualny stan zdrowia i kondycji fizycznej ćwiczącego. Udział we współzawodnictwie powinien być nastawiony na cele krótkoterminowe. Początkowo przygotowanie techniczne obejmuje nauczanie podstawowych czynności ruchowych (tj. bieg, skok, rzut, chwyt czy przysiad) dopiero później powinno się stosować ćwiczenia ukierunkowane. Etap ten obejmuje głównie okres progresywnego rozwoju dzieci i młodzieży, a w treningu dorosłych skracamy go do około roku.

Na etapie szkolenia ukierunkowanego rozwija się tzw. profilowane możliwości funkcjonalne oraz kształtuje się i rozwija technikę ruchu. Pojawiają się tu środki i formy zbliżone swoim charakterem do specyfiki danego sportu oraz w niewielkim stopniu specjalistyczne. Na tym etapie stale (stopniowo) wzrasta objętość i intensywność obciążeń treningowych, pojawiają się także nowe metody i formy treningu. Głównym celem jest podnoszenie ogólnej sprawności fizycznej, ze szczególnym akcentem na tzw. zdolności wiodące oraz umiejętności techniczno-taktyczne. Współzawodnictwo na tym etapie pełni szkoleniową i kontrolną.

Po określeniu specjalizacji następuje kolejny etap – szkolenia specjalnego. Ma on charakter indywidualny i niezbędne jest przy nim uwzględnienie specyficznych potrzeb i wymogów stawianych przez dany sport czy też konkurencje. W wyniku rozpoznanych predyspozycji stopniowo postępuje specjalizacja treningu, wyrażona przede wszystkim w większym udziale środków i metod treningowych specjalnych oraz znacznie niższego wymiaru środków o charakterze wszechstronnym. W dalszym ciągu (dynamicznie) wzrasta objętość i intensywność oraz aktywność startowa.

W klasycznym ujęciu struktury czasowej treningu jej czasową cześć tworzą trzy zróżnicowane cykle:

1. Cykle długie (makrocykle) – to wieloletnie, roczne, półroczne a także wydłużone
   (3-4 miesiące, cykle specjalne) szkolenie.

2. Cykle średnie (mezocykle) – trwają na ogół kilka lub kilkanaście tygodni, składają się z określonej liczby mikrocykli.

3. Cykle krótkie (mikrocykle) – z reguły trwające od 7 do 10 dni, konstruowane przy odpowiedniej liczbie jednostek treningowych.

Najmniejszym ogniwem czasowej struktury jest jednostka treningowa.

W procesie planowania rozwoju sportowego należałoby skupić się na określeniu ram czasowych poszczególnych etapów i wyznaczeniu celów treningowych (pośrednich i głównych). W treningu amatorskim lub prozdrowotnym wystarczy skupić się na planowaniu krótszych okresów (rok lub dwa), w praktyce jest to jednak okres kilku tygodni, który opiera się głownie o cele pośrednie (starty czy testy sprawnościowe). Programując plan treningowy zawsze powinniśmy pamiętać o celu jaki chcemy osiągnąć i adekwatnie do niego dobierać środki, metody i akcenty treningowe w kolejnych mikrocyklach, to one bowiem stanowią podstawę tworzenia tych skróconych planów. Te podstawowe informacje dotyczące struktury treningu powinien posiąść każdy kto mierzy się z zamiarem planowania własnego treningu. Spróbuj! A może okazać się, że proces ten będzie przyjemniejszy niż myślisz.

Bibliografia:

1. Bompa T. (2011): Periodyzacja, teoria i metodyka treningu. Warszawa, COS.

2. Dziubiński Z., Jankowski K. (red.) (2017): Kultura fizyczna i osobowość. AWF, Warszawa.

3. Makaruk H. (2017): Zasady opracowywania wieloletnich programów szkolenia dla oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego. Warszawa.

4. Słomiński P., Nowacka A. (2018): Analysis of an Olympic champion’s macrocycle as
   a contribution to the discussion on competition frequency of elite swimmers. Science
   in Swimming VII, AWF Wrocław, s. 65-83.

5. Słomiński P., Nowacka A. (2018): Igrzyska Olimpijskie wyznacznikiem struktury przygotowań – na przykładzie mistrza świata w pływaniu. Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu. Sport i olimpizm w polskiej tradycji i edukacji społecznej (rodzina – szkoła – środowisko), AWF Warszawa, s. 94-114.

6. Słomiński P., Nowacka A. (2019): Struktura treningu i efektywność startowa mistrza świata w pływaniu w sezonie 2014/2015. Roczniki Naukowe WSWFiT, nr.1 (27), Białystok, s. 6-20.

7. Sozański H., Czerwiński J., Sadowski J. (2013): (red.) Podstawy teorii i technologii treningu sportowego. T1, Biała Podlaska, AWFiS.

8. Sozański H.,  Sadowski J., Czerwiński J. (2015): Podstawy teorii i technologii treningu sportowego, T. 2, Warszawa, Biała Podlaska AWF.