Opracowała: dr Izabela Grabowska

Wzrost zainteresowania kobiet sportem wyczynowym uwidacznia specyficzne problemy zdrowotne, wynikające z różnic w fizjologii obu płci. Intensywne treningi, zwłaszcza przy niedoborze energetycznym, zwiększa ryzyko zaburzeń hormonalnych, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i spadku wydolności sportowej.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na gospodarkę hormonalną u kobiet uprawiających sport jest niedobór energii. Długotrwały deficyt kaloryczny prowadzi do rozwoju funkcjonalnego, podwzgórzowego braku miesiączki (FHA). Zjawisko to występuje, gdy ilość dostarczanej energii jest niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania organizmu, co prowadzi do, m.in.:

• zaburzeń cyklu menstruacyjnego,
• spadku tempa metabolizmu,
• obniżenia gęstości mineralnej kości,
• zaburzeń w układzie odpornościowym, pokarmowym i sercowo-naczyniowym.

Niedobór energetyczny ma również bezpośredni wpływ na spadek wydolności sportowej, prowadząc do obniżenia siły i wytrzymałości, a także zwiększenia ryzyka kontuzji oraz pogorszenia koncentracji.

Prawidłowe miesiączkowanie jest oznaką równowagi hormonalnej. U sportsmenek chroniczny niedobór energii zaburza funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajniki, co prowadzi do zmniejszonej produkcji estrogenu i dysfunkcji jajników. Skutkuje to nieregularnymi cyklami (rzadkie miesiączki) lub całkowitym brakiem miesiączki (wtórny brak miesiączki). Częstość występowania zaburzeń miesiączkowania u aktywnych kobiet może sięgać nawet 65% i jest szczególnie widoczna w dyscyplinach wymagających niskiej masy ciała (np. gimnastyka, łyżwiarstwo) lub w sportach wytrzymałościowych. Długotrwały brak miesiączki (powyżej 6 miesięcy) może prowadzić do bezpłodności.

Estrogeny pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie kobiety, wpływając pozytywnie na wydolność, psychikę i mineralizację kości. Dlatego kluczowe dla zdrowia i wyników sportowych jest utrzymanie prawidłowego cyklu menstruacyjnego. Niezbędna do tego jest odpowiednia dostępność energetyczna, która pozwala na prawidłowe funkcjonowanie osi hormonalnej.

Aby utrzymać zdrowie i optymalną wydolność, sportsmenki powinny monitorować cykle menstruacyjne oraz stężenie hormonów we krwi, a ponadto dbać o prawidłowe nawyki żywieniowe i odpowiednio dostosować obciążenia treningowe.

1. Jegier A., Nazar K., Dziak A. (red.). Medycyna Sportowa. Wyd. PZWL, 2013
2. Mountjoy M., Sundgot-Borgen J. Burke L., Carter S., Constantini N., Lebrun C., Meyer N., Sherman R., Steffen K., Budgett R., Ljungqvist A. The IOC consensus statement: beyond the Female Athlete Triad-Relative Energy Deficiency in Sport (RED-S). Br J Sports Med, 2014, 48(7), 491–497,
3. Grabia M., Perkowski J., Socha K., i wsp. Female Athlete Triad and Relative Energy Deficiency in Sport (REDs): Nutritional Management. Nutrients, 2024,16(3), 359
4. Sims S. T. ,  Kerksick C.M., Smith-Ryan A.E. i wsp. International society of sports nutrition position stand: nutritional concerns of the female athlete. J Int Soc Sports Nutr, 2023, 20(1), 2204066.

Opracowała: dr Izabela Grabowska

Wzrost zainteresowania kobiet sportem wyczynowym uwidacznia specyficzne problemy zdrowotne, wynikające z różnic w fizjologii obu płci. Intensywne treningi, zwłaszcza przy niedoborze energetycznym, zwiększa ryzyko zaburzeń hormonalnych, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i spadku wydolności sportowej.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na gospodarkę hormonalną u kobiet uprawiających sport jest niedobór energii. Długotrwały deficyt kaloryczny prowadzi do rozwoju funkcjonalnego, podwzgórzowego braku miesiączki (FHA). Zjawisko to występuje, gdy ilość dostarczanej energii jest niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania organizmu, co prowadzi do, m.in.:

• zaburzeń cyklu menstruacyjnego,
• spadku tempa metabolizmu,
• obniżenia gęstości mineralnej kości,
• zaburzeń w układzie odpornościowym, pokarmowym i sercowo-naczyniowym.

Niedobór energetyczny ma również bezpośredni wpływ na spadek wydolności sportowej, prowadząc do obniżenia siły i wytrzymałości, a także zwiększenia ryzyka kontuzji oraz pogorszenia koncentracji.

Prawidłowe miesiączkowanie jest oznaką równowagi hormonalnej. U sportsmenek chroniczny niedobór energii zaburza funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajniki, co prowadzi do zmniejszonej produkcji estrogenu i dysfunkcji jajników. Skutkuje to nieregularnymi cyklami (rzadkie miesiączki) lub całkowitym brakiem miesiączki (wtórny brak miesiączki). Częstość występowania zaburzeń miesiączkowania u aktywnych kobiet może sięgać nawet 65% i jest szczególnie widoczna w dyscyplinach wymagających niskiej masy ciała (np. gimnastyka, łyżwiarstwo) lub w sportach wytrzymałościowych. Długotrwały brak miesiączki (powyżej 6 miesięcy) może prowadzić do bezpłodności.

Estrogeny pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie kobiety, wpływając pozytywnie na wydolność, psychikę i mineralizację kości. Dlatego kluczowe dla zdrowia i wyników sportowych jest utrzymanie prawidłowego cyklu menstruacyjnego. Niezbędna do tego jest odpowiednia dostępność energetyczna, która pozwala na prawidłowe funkcjonowanie osi hormonalnej.

Aby utrzymać zdrowie i optymalną wydolność, sportsmenki powinny monitorować cykle menstruacyjne oraz stężenie hormonów we krwi, a ponadto dbać o prawidłowe nawyki żywieniowe i odpowiednio dostosować obciążenia treningowe.

1. Jegier A., Nazar K., Dziak A. (red.). Medycyna Sportowa. Wyd. PZWL, 2013
2. Mountjoy M., Sundgot-Borgen J. Burke L., Carter S., Constantini N., Lebrun C., Meyer N., Sherman R., Steffen K., Budgett R., Ljungqvist A. The IOC consensus statement: beyond the Female Athlete Triad-Relative Energy Deficiency in Sport (RED-S). Br J Sports Med, 2014, 48(7), 491–497,
3. Grabia M., Perkowski J., Socha K., i wsp. Female Athlete Triad and Relative Energy Deficiency in Sport (REDs): Nutritional Management. Nutrients, 2024,16(3), 359
4. Sims S. T. ,  Kerksick C.M., Smith-Ryan A.E. i wsp. International society of sports nutrition position stand: nutritional concerns of the female athlete. J Int Soc Sports Nutr, 2023, 20(1), 2204066.