Czy bieganie szkodzi kolanom?
Opracowała: dr Izabela Grabowska
Najczęstszą przyczyną bólu stawów i chorobą układu ruchu jest choroba zwyrodnieniowa stawów. W jej wyniku dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej i innych struktur stawu. W efekcie może prowadzić do niesprawności i obniżenia jakości życia. Choroba zwyrodnieniowa jest bardzo powszechna. Cierpi na nią ponad połowa osób po 40. roku życia, a niemal u co piątej osoby stwierdza się istotne ograniczenie sprawności z jej powodu. Występuje z podobną częstotliwością u kobiet i mężczyzn, aczkolwiek cięższe postaci dotyczą częściej kobiet.
Zmiany zwyrodnieniowe można stwierdzić na zdjęciach radiologicznych u ponad 80% osób po 55. roku życia, mogą one jednak nie dawać żadnych objawów klinicznych. W Europie objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego odczuwa ok. 15% kobiet i ok. 10% mężczyzn po 60. roku życia. Wśród czynników ryzyka, wymienia się wiek, otyłość, a także uraz stawu spowodowany powtarzającymi się ruchami, takimi jak klękanie lub kucanie. Niektóre badania, sugerują, że również bieganie zwiększa ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Z drugiej strony nie brakuje dowodów, że taka aktywność fizyczna wręcz pełni funkcję ochronną. Jak jest naprawdę?
W niedawno opublikowanej dużej metaanalizie oceniono 17 badań, w których w sumie uczestniczyło ponad 7000 biegaczy oraz nieco mniej osób niebiegających w wieku od 25 do 80 lat, wykazano, ze ból kolan występował znacznie częściej u osób, które nie biegają (13-60%) niż u regularnie biegających (10-35%). Natomiast nie wykazano istotnych różnić w częstości występowania choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego (na podstawie badań radiologicznych) lub grubości chrząstki stawowej. Nie jest jasne, w jaki sposób poszczególne struktury stawu kolanowego reagują na dynamiczne, cykliczne obciążenia podczas biegu – zwłaszcza przez dłuższy czas.
Bieganie najprawdopodobniej nie ma negatywnego wpływu na stawy kolanowe. Nie zwiększa ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Wręcz przeciwnie. Odpowiednio zaplanowany trening biegowy - po nieutwardzonym podłożu i w odpowiednim obuwiu - może wręcz spowolnić proces zwyrodnienia stawów. Ważna jest również rozgrzewka przed treningiem. Z drugiej strony, jeśli w czasie biegania przekroczona zostanie tolerancja stawu na obciążenie, może nieść to zwiększone ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Zależność ta jest jeszcze bardziej złożona, ponieważ bieganie jest bezpośrednio i pośrednio powiązane z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak urazy stawów czy BMI. Nie mniej jednak osoby, które ćwiczą regularnie, mają mniej dolegliwości bólowych, w tym bolesności kolan i funkcjonują lepiej niż osoby nieaktywne.
Piśmiennictwo:
1. Dhillon J., Kraeutler M.J., Belk J.W., Scillia A.J., , Eric C McCarty E.C.,Ansah-Twum J.K., McCulloch P.C. Effects of Running on the Development of Knee Osteoarthritis: An Updated Systematic Review at Short-Term Follow-up. Orthop J Sports Med., 2023, 1, 11(3).