Opracowała: dr Paulina Baran

Kawa jest jednym z najpopularniejszych i najchętniej spożywanych napojów na całym świecie z uwagi na działanie pobudzające, jak również na swój smak i aromat. Wielu z nas nie wyobraża sobie bez niej dnia.

Jest też jednym z podstawowych i najważniejszych towarów handlowych, a największymi światowymi producentami kawy są Brazylia, Wietnam, Kolumbia i Indonezja.

Choć może to zabrzmieć zaskakująco, naukowcy z University of Scranton (USA) sugerują, że pomimo popularyzowania wiedzy na temat owoców i warzyw to właśnie kawa może stanowić główne źródło antyoksydantów w codziennej diecie Amerykanów.

Czy Jan III Sobieski pijał kawę?

Kawowiec jest rośliną, która wymaga odpowiednich warunków klimatycznych do wzrostu i owocowania, i jest uprawiana w krajach obu Ameryk, Azji, Afryce oraz Oceanii. Kawa jest napojem sporządzanym z palonych, a następnie zmielonych ziaren kawowca. Owoce kawowca były wykorzystywane w Etiopii już w I tysiącleciu p.n.e. Wedle doniesień historycznych, w Europie kawa pojawiła się prawdopodobnie około XVI wieku, natomiast do Polski przywieziono ją w 1683 roku jako zdobycz wojenną z Odsieczy Wiedeńskiej. Jej smakoszem był podobno sam król Jan III Sobieski!

Kawa jest mieszaniną złożoną z ponad 800 związków lotnych, wśród których aktywność biologiczną wykazują między innymi kofeina, związek organiczny o działaniu stymulującym i pobudzającym centralny układ nerwowy, a także kwasy chlorogenowe, czyli organiczne związki chemiczne z grupy polifenoli, które stanowią naturalne, silne przeciwutleniacze.

Powszechność kawy oraz jej popularność, przejawiająca się w częstym sięganiu po nią przez konsumentów na całym świecie spowodowały, że stała się ona także obiektem zainteresowania naukowców próbujących badać jej właściwości oraz wpływ na nasze zdrowie, a tym samym starających się rozwiewać mity i wątpliwości, które wokół niej narosły.

Co ma do powiedzenia nauka na temat walorów zdrowotnych kawy?

Istnieją badania naukowe wskazujące na pozytywne właściwości oraz korzystny wpływ umiarkowanego spożycia kawy na zdrowie u osób dorosłych (tj. 3-4 filiżanki dziennie, dostarczające 300-400 mg kofeiny dziennie). Nadmiar kofeiny może z kolei powodować, przykładowo, zaburzenia snu u osób wrażliwych.

Nowatorskie podejścia stosowane w badaniach eksperymentalnych i epidemiologicznych sugerują, że spożywanie kawy może pomóc w zapobieganiu wielu chorobom przewlekłym, w tym cukrzycy typu 2 oraz chorobom wątroby. W przeprowadzonych na dużą skalę badaniach populacji japońskiej wykazano, że zwyczajowe picie kawy może wiązać się z niższym ryzykiem zachorowania na raka wątrobowokomórkowego (HCC, ang. hepatocellular carcinoma) u Japończyków.

Naukowcy sugerują także, iż regularne spożywanie kawy może być związane z niższym poziomem umieralności ogólnej oraz umieralności z powodu chorób układu krążenia. Co ciekawe, podobne wyniki uzyskano zarówno dla tradycyjnej kawy, jak i tej bezkofeinowej, co pokazuje, że poza kofeiną także i inne związki obecne w kawie mogą mieć korzystne właściwości dla naszego zdrowia.

Rozprawmy się przy tej okazji z jednym z mitów na temat kawy, a mianowicie takim, że kawa szkodzi sercu. Nie jest to prawdą.

W większości prospektywnych badań obserwacyjnych nie wykazano związku zachodzącego między spożywaniem kawy a zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego.

A jak kawa wpływa na nasz mózg?

Zgodnie z doniesieniami naukowymi, kofeina zawarta między innymi w kawie ma pozytywny wpływ na nasz mózg, może poprawiać nastrój i samopoczucie, a także łagodzić objawy depresji.

Kofeina znana jest ze swojego krótkotrwałego, stymulującego działania na centralny układ nerwowy, dzięki czemu dodaje nam energii. Zdaniem naukowców, kawa może zwiększać koncentrację uwagi, wspomagać pamięć krótkotrwałą i funkcje poznawcze, a także zmniejszać ryzyko udaru mózgu oraz choroby Parkinsona. W badaniu przeprowadzonym na starszych kobietach wykazano, że te spośród nich, które piły kawę przez większość swojego życia, osiągały lepsze wyniki w testach zdolności poznawczych.

Przegląd 61 badań przeprowadzonych w latach 1990-2020 sugeruje, że umiarkowane spożycie kofeiny obecnej zarówno w kawie, jak i zielonej herbacie (100-400 mg dziennie) może zmniejszać ryzyko wystąpienia demencji oraz pogorszenia funkcji poznawczych u kobiet, a także łagodzić spadek zdolności poznawczych u osób z zaburzeniami poznawczymi.

Zespół fińskich naukowców wskazał, że picie kawy może wiązać się z mniejszym ryzykiem demencji oraz choroby Alzheimera. W jednym z badań wykazano, że spożywanie 3-5 filiżanek kawy dziennie w wieku średnim było związane ze zmniejszonym ryzykiem demencji i choroby Alzheimera o około 65 proc. w późniejszym okresie życia.

Poza działaniem pobudzającym i neuroprotekcyjnym, kawa może mieć dobroczynny wpływ nie tylko na mózg, ale i na pozostałe organy naszego ciała dzięki swoim składnikom, przede wszystkim polifenolom, które posiadają silne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Zatem, kawa nie tylko może, ale wydaje się, że powinna stanowić element codziennej, prawidłowo zbilansowanej i zróżnicowanej diety.

Badania naukowe wskazują na liczne walory zdrowotne wynikające ze spożywania kawy. Smakujmy więc kawę na zdrowie, choć jak wszystko, co ma być dla zdrowia korzystne – róbmy to z … umiarem. W myśl wszystkim dobrze znanego przysłowia, że „co za dużo, to niezdrowo”!

Piśmiennictwo:

[1] Alida Chen, J.Q., Scheltens, P., Groot, C., Ossenkoppele, R. (2020). Associations between caffeine consumption, cognitive decline, and dementia: a systematic review. Journal of Alzheimer’s Disease 78, 1519-1546.

[2] Barczak, A. (2020). Czy i jak picie kawy zapobiega rozwinięciu otępienia? Forum Medycyny Rodzinnej 14(3), 134-141.

[3] Coffee is the number one source of antioxidants in the U.S. diet. News-Medical.net, 29 sierpnia 2005 r. [dostęp 2021-12-21] (ang.).

[4] Ding, M., Satija, A., Bhupathiraju, S.N. et al. (2015). Association of coffee consumption with total and cause-specific mortality in 3 large prospective cohorts. Circulation 132(24), 2305-2315.

[5] Eskelinen, M.H., Kivipelto, M. (2010). Caffeine as a protective factor in dementia and Alzheimer’s disease. Journal of Alzheimer’s Disease 20, S167-S174.

[6] Gloger, Z. (1972). Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: Wiedza Powszechna.

[7] Hrankowski, H. (1976). Kawa: surowiec, technologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.

[8] Inoue, M., Yoshimi, I., Sobue, T. et al. (2005). Influence of coffee drinking on subsequent risk of hepatocellular carcinoma: a prospective study in Japan. Journal of the National Cancer Institute 97(4), 293-300.

[9] Jarvis, M.J. (1993). Does caffeine intake enhance absolute levels of cognitive performance? Psychopharmacology 110(1-2), 45-52.

[10] Johnson-Kozlow, M., Kritz-Silverstein, D., Barrett-Connor, E., Morton, D. (2002). Coffee consumption and cognitive function among older adults. American Journal of Epidemiology 156(9), 842-850.

[11] Nehlig, A. (2016). Effects of coffee/caffeine on brain health and disease: what should I tell my patients? Practical Neurology 16(2), 89-95.

[12] Nieber, K. (2017). The impact of coffee on health. Planta Medica 83(16), 1256-1263.

[13] Salazar-Martinez, E., Willett, W.C., Ascherio, A. et al. (2004). Coffee consumption and risk for type 2 diabetes mellitus. Annals of Internal Medicine 140(1), 1-8.

Opracowała: dr Paulina Baran

Kawa jest jednym z najpopularniejszych i najchętniej spożywanych napojów na całym świecie z uwagi na działanie pobudzające, jak również na swój smak i aromat. Wielu z nas nie wyobraża sobie bez niej dnia.

Jest też jednym z podstawowych i najważniejszych towarów handlowych, a największymi światowymi producentami kawy są Brazylia, Wietnam, Kolumbia i Indonezja.

Choć może to zabrzmieć zaskakująco, naukowcy z University of Scranton (USA) sugerują, że pomimo popularyzowania wiedzy na temat owoców i warzyw to właśnie kawa może stanowić główne źródło antyoksydantów w codziennej diecie Amerykanów.

Czy Jan III Sobieski pijał kawę?

Kawowiec jest rośliną, która wymaga odpowiednich warunków klimatycznych do wzrostu i owocowania, i jest uprawiana w krajach obu Ameryk, Azji, Afryce oraz Oceanii. Kawa jest napojem sporządzanym z palonych, a następnie zmielonych ziaren kawowca. Owoce kawowca były wykorzystywane w Etiopii już w I tysiącleciu p.n.e. Wedle doniesień historycznych, w Europie kawa pojawiła się prawdopodobnie około XVI wieku, natomiast do Polski przywieziono ją w 1683 roku jako zdobycz wojenną z Odsieczy Wiedeńskiej. Jej smakoszem był podobno sam król Jan III Sobieski!

Kawa jest mieszaniną złożoną z ponad 800 związków lotnych, wśród których aktywność biologiczną wykazują między innymi kofeina, związek organiczny o działaniu stymulującym i pobudzającym centralny układ nerwowy, a także kwasy chlorogenowe, czyli organiczne związki chemiczne z grupy polifenoli, które stanowią naturalne, silne przeciwutleniacze.

Powszechność kawy oraz jej popularność, przejawiająca się w częstym sięganiu po nią przez konsumentów na całym świecie spowodowały, że stała się ona także obiektem zainteresowania naukowców próbujących badać jej właściwości oraz wpływ na nasze zdrowie, a tym samym starających się rozwiewać mity i wątpliwości, które wokół niej narosły.

Co ma do powiedzenia nauka na temat walorów zdrowotnych kawy?

Istnieją badania naukowe wskazujące na pozytywne właściwości oraz korzystny wpływ umiarkowanego spożycia kawy na zdrowie u osób dorosłych (tj. 3-4 filiżanki dziennie, dostarczające 300-400 mg kofeiny dziennie). Nadmiar kofeiny może z kolei powodować, przykładowo, zaburzenia snu u osób wrażliwych.

Nowatorskie podejścia stosowane w badaniach eksperymentalnych i epidemiologicznych sugerują, że spożywanie kawy może pomóc w zapobieganiu wielu chorobom przewlekłym, w tym cukrzycy typu 2 oraz chorobom wątroby. W przeprowadzonych na dużą skalę badaniach populacji japońskiej wykazano, że zwyczajowe picie kawy może wiązać się z niższym ryzykiem zachorowania na raka wątrobowokomórkowego (HCC, ang. hepatocellular carcinoma) u Japończyków.

Naukowcy sugerują także, iż regularne spożywanie kawy może być związane z niższym poziomem umieralności ogólnej oraz umieralności z powodu chorób układu krążenia. Co ciekawe, podobne wyniki uzyskano zarówno dla tradycyjnej kawy, jak i tej bezkofeinowej, co pokazuje, że poza kofeiną także i inne związki obecne w kawie mogą mieć korzystne właściwości dla naszego zdrowia.

Rozprawmy się przy tej okazji z jednym z mitów na temat kawy, a mianowicie takim, że kawa szkodzi sercu. Nie jest to prawdą.

W większości prospektywnych badań obserwacyjnych nie wykazano związku zachodzącego między spożywaniem kawy a zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego.

A jak kawa wpływa na nasz mózg?

Zgodnie z doniesieniami naukowymi, kofeina zawarta między innymi w kawie ma pozytywny wpływ na nasz mózg, może poprawiać nastrój i samopoczucie, a także łagodzić objawy depresji.

Kofeina znana jest ze swojego krótkotrwałego, stymulującego działania na centralny układ nerwowy, dzięki czemu dodaje nam energii. Zdaniem naukowców, kawa może zwiększać koncentrację uwagi, wspomagać pamięć krótkotrwałą i funkcje poznawcze, a także zmniejszać ryzyko udaru mózgu oraz choroby Parkinsona. W badaniu przeprowadzonym na starszych kobietach wykazano, że te spośród nich, które piły kawę przez większość swojego życia, osiągały lepsze wyniki w testach zdolności poznawczych.

Przegląd 61 badań przeprowadzonych w latach 1990-2020 sugeruje, że umiarkowane spożycie kofeiny obecnej zarówno w kawie, jak i zielonej herbacie (100-400 mg dziennie) może zmniejszać ryzyko wystąpienia demencji oraz pogorszenia funkcji poznawczych u kobiet, a także łagodzić spadek zdolności poznawczych u osób z zaburzeniami poznawczymi.

Zespół fińskich naukowców wskazał, że picie kawy może wiązać się z mniejszym ryzykiem demencji oraz choroby Alzheimera. W jednym z badań wykazano, że spożywanie 3-5 filiżanek kawy dziennie w wieku średnim było związane ze zmniejszonym ryzykiem demencji i choroby Alzheimera o około 65 proc. w późniejszym okresie życia.

Poza działaniem pobudzającym i neuroprotekcyjnym, kawa może mieć dobroczynny wpływ nie tylko na mózg, ale i na pozostałe organy naszego ciała dzięki swoim składnikom, przede wszystkim polifenolom, które posiadają silne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Zatem, kawa nie tylko może, ale wydaje się, że powinna stanowić element codziennej, prawidłowo zbilansowanej i zróżnicowanej diety.

Badania naukowe wskazują na liczne walory zdrowotne wynikające ze spożywania kawy. Smakujmy więc kawę na zdrowie, choć jak wszystko, co ma być dla zdrowia korzystne – róbmy to z … umiarem. W myśl wszystkim dobrze znanego przysłowia, że „co za dużo, to niezdrowo”!

Piśmiennictwo:

[1] Alida Chen, J.Q., Scheltens, P., Groot, C., Ossenkoppele, R. (2020). Associations between caffeine consumption, cognitive decline, and dementia: a systematic review. Journal of Alzheimer’s Disease 78, 1519-1546.

[2] Barczak, A. (2020). Czy i jak picie kawy zapobiega rozwinięciu otępienia? Forum Medycyny Rodzinnej 14(3), 134-141.

[3] Coffee is the number one source of antioxidants in the U.S. diet. News-Medical.net, 29 sierpnia 2005 r. [dostęp 2021-12-21] (ang.).

[4] Ding, M., Satija, A., Bhupathiraju, S.N. et al. (2015). Association of coffee consumption with total and cause-specific mortality in 3 large prospective cohorts. Circulation 132(24), 2305-2315.

[5] Eskelinen, M.H., Kivipelto, M. (2010). Caffeine as a protective factor in dementia and Alzheimer’s disease. Journal of Alzheimer’s Disease 20, S167-S174.

[6] Gloger, Z. (1972). Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: Wiedza Powszechna.

[7] Hrankowski, H. (1976). Kawa: surowiec, technologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.

[8] Inoue, M., Yoshimi, I., Sobue, T. et al. (2005). Influence of coffee drinking on subsequent risk of hepatocellular carcinoma: a prospective study in Japan. Journal of the National Cancer Institute 97(4), 293-300.

[9] Jarvis, M.J. (1993). Does caffeine intake enhance absolute levels of cognitive performance? Psychopharmacology 110(1-2), 45-52.

[10] Johnson-Kozlow, M., Kritz-Silverstein, D., Barrett-Connor, E., Morton, D. (2002). Coffee consumption and cognitive function among older adults. American Journal of Epidemiology 156(9), 842-850.

[11] Nehlig, A. (2016). Effects of coffee/caffeine on brain health and disease: what should I tell my patients? Practical Neurology 16(2), 89-95.

[12] Nieber, K. (2017). The impact of coffee on health. Planta Medica 83(16), 1256-1263.

[13] Salazar-Martinez, E., Willett, W.C., Ascherio, A. et al. (2004). Coffee consumption and risk for type 2 diabetes mellitus. Annals of Internal Medicine 140(1), 1-8.