Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Nadciśnienie tętnicze (NT) jest jednym z najważniejszych czynników przedwczesnych zgonów na świecie. Im wyższe ciśnienie tętnicze tym większa zapadalność i śmiertelność na choroby układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, niewydolność serca, choroba tętnic obwodowych).  Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje ponad 30% społeczeństwa. Większość chorych może nawet nie zdawać sobie sprawy, że ta choroba dotyczy właśnie ich, ponieważ na ogół przekroczenie ustalonej granicy ciśnienia tętniczego nie powoduje żadnych swoistych objawów.

Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego jest poprawnie wykonany pomiar ciśnienia urządzeniem posiadającym certyfikat Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT). Wielkość ciśnienia tętniczego opisują dwie wartości:

• skurczowa (SBP, większa, zwana „górną”, zapisywana jako pierwsza) – w czasie skurczu serce wtłacza krew do naczyń;
• rozkurczowa (DBP, mniejsza, „dolna”, zapisywana jako druga) – podczas rozkurczu serca ciśnienie osiąga wartości najniższe.

NT rozpoznaje się kiedy podczas co najmniej dwóch różnych wizyt u lekarza średnie wartości ciśnienia są równe lub wyższe 140 mm Hg dla SBP i/lub 90 mm Hg dla DBP (patrz tabela)

Skutki nieleczonego nadciśnienia to m.in.:

• choroby serca (niewydolność serca, zawał serca, choroba niedokrwienna serca)
• choroby nerek (niewydolność nerek)
• choroby mózgu (udar krwotoczny i niedokrwienny, otępienie naczyniowe).

Leczenie nadciśnienia tętniczego polega na normalizacji ciśnienia, farmakoterapii oraz przede wszystkim na zmianie stylu życia, w tym diety.

Prewencja i leczenie niefarmakologiczne obejmuje:

• normalizację masy ciała (BMI 18,5-24,9)
• zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych
• ograniczenie spożycia soli
• ograniczenie spożycia alkoholu
• zaprzestanie palenia tytoniu
• zwiększenie aktywności fizycznej (regularne ćwiczenia aerobowe przez przynajmniej 30 minut dziennie przez większość dni w tygodniu)

Zmniejszenie spożycia soli

Jest to postępowanie pozwalające na redukcję dawek leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie). Ponadto zapobiega również wydalaniu potasu  moczem i chroni przed osteoporozą. Ograniczenie spożycia soli (pochodzącej ze wszystkich źródeł) do 6 g/dobę powoduje spadek ciśnienia o 2-8 mm Hg. Dieta chorych na NT nie powinna jednak zawierać więcej niż 5 g soli kuchennej/dobę. Zaleca się: zaprzestanie używania soli w trakcie przygotowywania posiłków w domu i dosalania potraw, spożywanie posiłków z naturalnych i świeżych składników, unikanie produktów konserwowanych związkami sodu. Więcej informacji jak ograniczyć sól w diecie znajdziesz w naszych „Materiałach do pobrania”.

Stosowanie diety śródziemnomorskiej (tutaj link do artykułu o diecie)

W badaniu epidemiologicznym wykazano, że spożycie pomarańczy, jabłek, śliwek, grejpfrutów, marchwi i selera ujemnie koreluje z wartościami ciśnienia tętniczego. Zaleca się także zwiększone spożycie potasu. W tym celu do każdego z pięciu posiłków należy dodawać świeże warzywa i owoce, ponieważ to właśnie one zawierają najwięcej potasu. Ponadto należy unikać potraw bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, które zwiększają poziom cholesterolu. W związku z tym powinno się wykluczyć: tłuszcze zwierzęce (masło, smalec, tłustą śmietanę), żółte sery, tłuste mięsa, kiełbasy, kabanosy itp. Niewskazane jest również spożywanie słodyczy, ciast, pieczywa cukierniczego i potraw typu fast-food. W diecie natomiast powinny pojawić się ryby, które ze względu na wysoką zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) pozytywnie wpływają na kondycję układu sercowo-naczyniowego. Preferowanymi rodzajami przygotowywania posiłków są: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania i pieczenie bez dodatku tłuszczu.

Alkohol

Wśród modyfikowalnych czynników ryzyka NT nadmierne spożycie alkoholu jest podstawowym czynnikiem wpływającym na wysokość ciśnienia tętniczego. Spożycie ok. 40-50 g etanolu wiąże się ze zwiększeniem SBP o 3-4 mm Hg i DBP o 1-2 mm Hg. W przypadku gdy całkowite wyeliminowanie alkoholu nie jest możliwe, należy:

• u kobiet: dzienne spożycie ograniczyć do 10-20 g czystego etanolu
• u mężczyzn: dzienne spożycie ograniczyć do 20-30 g czystego etanolu.

Tygodniowe spożycie alkoholu nie powinno przekraczać 80 g u kobiet oraz 140 g u mężczyzn. Dla porównania, 10 g czystego alkoholu znajduje się w:

• 250 ml piwa
• 100 ml wina
• 25 g wódki.

Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Nadciśnienie tętnicze (NT) jest jednym z najważniejszych czynników przedwczesnych zgonów na świecie. Im wyższe ciśnienie tętnicze tym większa zapadalność i śmiertelność na choroby układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, niewydolność serca, choroba tętnic obwodowych).  Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje ponad 30% społeczeństwa. Większość chorych może nawet nie zdawać sobie sprawy, że ta choroba dotyczy właśnie ich, ponieważ na ogół przekroczenie ustalonej granicy ciśnienia tętniczego nie powoduje żadnych swoistych objawów.

Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego jest poprawnie wykonany pomiar ciśnienia urządzeniem posiadającym certyfikat Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT). Wielkość ciśnienia tętniczego opisują dwie wartości:

• skurczowa (SBP, większa, zwana „górną”, zapisywana jako pierwsza) – w czasie skurczu serce wtłacza krew do naczyń;
• rozkurczowa (DBP, mniejsza, „dolna”, zapisywana jako druga) – podczas rozkurczu serca ciśnienie osiąga wartości najniższe.

NT rozpoznaje się kiedy podczas co najmniej dwóch różnych wizyt u lekarza średnie wartości ciśnienia są równe lub wyższe 140 mm Hg dla SBP i/lub 90 mm Hg dla DBP (patrz tabela)

Skutki nieleczonego nadciśnienia to m.in.:

• choroby serca (niewydolność serca, zawał serca, choroba niedokrwienna serca)
• choroby nerek (niewydolność nerek)
• choroby mózgu (udar krwotoczny i niedokrwienny, otępienie naczyniowe).

Leczenie nadciśnienia tętniczego polega na normalizacji ciśnienia, farmakoterapii oraz przede wszystkim na zmianie stylu życia, w tym diety.

Prewencja i leczenie niefarmakologiczne obejmuje:

• normalizację masy ciała (BMI 18,5-24,9)
• zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych
• ograniczenie spożycia soli
• ograniczenie spożycia alkoholu
• zaprzestanie palenia tytoniu
• zwiększenie aktywności fizycznej (regularne ćwiczenia aerobowe przez przynajmniej 30 minut dziennie przez większość dni w tygodniu)

Zmniejszenie spożycia soli

Jest to postępowanie pozwalające na redukcję dawek leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie). Ponadto zapobiega również wydalaniu potasu  moczem i chroni przed osteoporozą. Ograniczenie spożycia soli (pochodzącej ze wszystkich źródeł) do 6 g/dobę powoduje spadek ciśnienia o 2-8 mm Hg. Dieta chorych na NT nie powinna jednak zawierać więcej niż 5 g soli kuchennej/dobę. Zaleca się: zaprzestanie używania soli w trakcie przygotowywania posiłków w domu i dosalania potraw, spożywanie posiłków z naturalnych i świeżych składników, unikanie produktów konserwowanych związkami sodu. Więcej informacji jak ograniczyć sól w diecie znajdziesz w naszych „Materiałach do pobrania”.

Stosowanie diety śródziemnomorskiej (tutaj link do artykułu o diecie)

W badaniu epidemiologicznym wykazano, że spożycie pomarańczy, jabłek, śliwek, grejpfrutów, marchwi i selera ujemnie koreluje z wartościami ciśnienia tętniczego. Zaleca się także zwiększone spożycie potasu. W tym celu do każdego z pięciu posiłków należy dodawać świeże warzywa i owoce, ponieważ to właśnie one zawierają najwięcej potasu. Ponadto należy unikać potraw bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, które zwiększają poziom cholesterolu. W związku z tym powinno się wykluczyć: tłuszcze zwierzęce (masło, smalec, tłustą śmietanę), żółte sery, tłuste mięsa, kiełbasy, kabanosy itp. Niewskazane jest również spożywanie słodyczy, ciast, pieczywa cukierniczego i potraw typu fast-food. W diecie natomiast powinny pojawić się ryby, które ze względu na wysoką zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) pozytywnie wpływają na kondycję układu sercowo-naczyniowego. Preferowanymi rodzajami przygotowywania posiłków są: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania i pieczenie bez dodatku tłuszczu.

Alkohol

Wśród modyfikowalnych czynników ryzyka NT nadmierne spożycie alkoholu jest podstawowym czynnikiem wpływającym na wysokość ciśnienia tętniczego. Spożycie ok. 40-50 g etanolu wiąże się ze zwiększeniem SBP o 3-4 mm Hg i DBP o 1-2 mm Hg. W przypadku gdy całkowite wyeliminowanie alkoholu nie jest możliwe, należy:

• u kobiet: dzienne spożycie ograniczyć do 10-20 g czystego etanolu
• u mężczyzn: dzienne spożycie ograniczyć do 20-30 g czystego etanolu.

Tygodniowe spożycie alkoholu nie powinno przekraczać 80 g u kobiet oraz 140 g u mężczyzn. Dla porównania, 10 g czystego alkoholu znajduje się w:

• 250 ml piwa
• 100 ml wina
• 25 g wódki.