Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Insulinooporność to zaburzenie polegające na zmniejszeniu wrażliwości tkanek na działanie insuliny (hormonu odpowiedzialnego za regulowanie stężenia glukozy we krwi). Pomimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia insuliny w organizmie, poziom glukozy przyjmuje nieprawidłowe wartości.

Czynniki ryzyka insulinooporności:

- uwarunkowania genetyczne

- czynniki środowiskowe

- otyłość brzuszna (tzw. otyłość androidalna, typu jabłko)

- wiek (ryzyko rośnie wraz z wiekiem)

- płeć (częściej u mężczyzn)

- niska aktywność fizyczna, siedzący tryb życia

- nadmierne spożycie kalorii (wysokokaloryczna dieta)

- produkty o wysokim indeksie glikemicznym (np. białe pieczywo, gotowana marchew, chipsy, frytki, puree ziemniaczane, suszone daktyle, drożdżówki)

- używki (alkohol, palenie papierosów)

- stany zapalne w organizmie

- nadmiar hormonów działających przeciwstawnie do insuliny (kortyzol, glukagon, hormony, tarczycy, hormony wzrostu, parathormon, androgeny).

Objawy insulinooporności:

- otyłość androidalna (przyrost masy ciała szczególnie w obrębie brzucha)

- odczuwanie nadmiernej senności po posiłku

- spadek nastroju, osłabienie i zmęczenie

- rozdrażnienie

- problemy z koncentracją i pamięcią

- bóle głowy (tzw. „ciężka głowa”)

- bóle stawów związane często ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi (dna moczanowa)

- uczucie zimna

- zmiany na skórze o typie rogowacenia ciemnego w okolicach karku, dołów pachowych
i pachwin

- częste uczucie głodu i zwiększona chęć na słodkie produkty

- trudności w redukcji nadmiernej masy ciała

- podwyższenie stężenia cholesterolu we krwi

- nadciśnienie tętnicze.

Diagnostyka

Insulinooporność można rozpoznać na kilka sposobów. Metody polegają na jednoczesnych pomiarach stężeń insuliny i glukozy we krwi. Zaliczamy do nich:

- określenie wielkości ilorazu stężenia insuliny do stężenia glukozy we krwi (wartość wyższa niż 0,3 oznacza insulinooporność),

- test tolerancji insuliny - jednorazowe dożylne podanie insuliny celem wykonania powtarzanych pomiarów stężenia glukozy we krwi (u osób z insulinoopornością spadek stężenia glukozy we krwi jest nieznaczny),

- metaboliczną klamrę euglikemiczną – polega na pomiarze ilości glukozy potrzebnej do utrzymania stałej glikemii w warunkach podaży stałej ilości insuliny,

- metodę HOMA (Homeostatic Model Assessment) – na podstawie stężeń insuliny i glukozy we krwi oblicza się współczynnik insulinooporności (HOMA – IR) według określonego wzoru matematycznego (wartość powyżej 1,0 sugeruje insulinooporność).

Kliniczne następstwa insulinooporności

Nieleczona insulinooporność może doprowadzić do wielu powikłań klinicznych. Najważniejsze z nich to:

- zespół metaboliczny

- choroby układu sercowo naczyniowego

- cukrzyca typu 2

- niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD)

- zespół policystycznych jajników (PCOS)

- obturacyjny bezdech senny.

Leczenie

Często pojawia się pytanie czy można wyleczyć insulinooporność? Otóż wszystko zależy od przyczyn wywołujących to zaburzenie. Jeżeli problem leży w nieprawidłowym stylu życia, wówczas wprowadzenie kilku zmian może pomóc w wyrównaniu wyników badań. Jeśli natomiast insulinooporność pojawia się w wyniku występowania innych chorób lub jest uwarunkowana genetycznie, wtedy leczenie jest nieco bardziej skomplikowane i wymaga farmakoterapii.

Niestety nie ma jednego, konkretnego sposobu żywienia zalecanego w zaburzeniu jakim jest insulinooporność. Obserwacje pacjentów pokazują, że dietami przynoszącymi korzyści zdrowotne są: dieta DASH, dieta śródziemnomorska oraz dieta o niskim indeksie glikemiczny (więcej informacji w naszych materiałach do pobrania: https://ezaf.pl/materialy). Ponadto osobom cierpiącym na insulinooporność zaleca się stosowanie zasad zdrowego odżywiania opartych m. in. o piramidę żywności i żywienia (więcej informacji: https://ezaf.pl/wpisy/piramida-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej,557).

Wrażliwość komórek na insulinę

Za wrażliwość komórek na insulinę w 50% odpowiadają uwarunkowania genetyczne, natomiast kolejne 50% to stopień i rodzaj otyłości oraz stopień aktywności fizycznej. W jakim sposób można zatem zwiększyć insulinowrażliwość tkanek?

- stosuj się do zasad zdrowego odżywiania

- jeśli to konieczne włącz do diety suplementację witaminowo-mineralną

- zadbaj o minimum 30 minut dziennej aktywności fizycznej przez większość dni tygodnia

- zrezygnuj z używek

- zadbaj o utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie

• chleb żytni z ziarnami posmarowany cienko masłem
• twarożek ze szczypiorkiem i rzodkiewką
• herbata zielona bez cukru

II Śniadanie

• Wafle ryżowe z guacamole
• Sok marchewkowo-jabłkowy

Obiad

Zupa:

• krem z czerwonej soczewicy z grzankami pełnoziarnistymi

II danie:

• Ziemniaki z wody z koperkiem
• Dorsz pieczony
• Fasolka szparagowa
• Woda do picia

Podwieczorek

• Kefir z liśćmi mięty

Kolacja

• Pełnoziarnisty makaron ze szpinakiem i czosnkiem
• Herbata miętowa

Piśmiennictwo:

1. Musiałowska D., Słoma M.: Zbiór najczęściej zadawanych pytań na grupach wsparcia dla insulino opornych. Fundacja insulinooporność, zdrowa dieta i zdrowe życie.

https://insulinoopornosc.com/wp-content/uploads/2018/08/VADEMECUM_DLA_INSULINOOPORNYCH.pdf

2. Wańkowicz Z., Wesołowski P.: Insulin resistance – diagnostics methods and clinical outcomes. Nefrologia i Dializoterapia Polska, 2011, 15, 4.

3. http://www.izz.waw.pl/pl/aktywno-fizyczna - dostęp 2019-02-06

Opracowała: mgr Izabela Wójcik

Insulinooporność to zaburzenie polegające na zmniejszeniu wrażliwości tkanek na działanie insuliny (hormonu odpowiedzialnego za regulowanie stężenia glukozy we krwi). Pomimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia insuliny w organizmie, poziom glukozy przyjmuje nieprawidłowe wartości.

Czynniki ryzyka insulinooporności:

- uwarunkowania genetyczne

- czynniki środowiskowe

- otyłość brzuszna (tzw. otyłość androidalna, typu jabłko)

- wiek (ryzyko rośnie wraz z wiekiem)

- płeć (częściej u mężczyzn)

- niska aktywność fizyczna, siedzący tryb życia

- nadmierne spożycie kalorii (wysokokaloryczna dieta)

- produkty o wysokim indeksie glikemicznym (np. białe pieczywo, gotowana marchew, chipsy, frytki, puree ziemniaczane, suszone daktyle, drożdżówki)

- używki (alkohol, palenie papierosów)

- stany zapalne w organizmie

- nadmiar hormonów działających przeciwstawnie do insuliny (kortyzol, glukagon, hormony, tarczycy, hormony wzrostu, parathormon, androgeny).

Objawy insulinooporności:

- otyłość androidalna (przyrost masy ciała szczególnie w obrębie brzucha)

- odczuwanie nadmiernej senności po posiłku

- spadek nastroju, osłabienie i zmęczenie

- rozdrażnienie

- problemy z koncentracją i pamięcią

- bóle głowy (tzw. „ciężka głowa”)

- bóle stawów związane często ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi (dna moczanowa)

- uczucie zimna

- zmiany na skórze o typie rogowacenia ciemnego w okolicach karku, dołów pachowych
i pachwin

- częste uczucie głodu i zwiększona chęć na słodkie produkty

- trudności w redukcji nadmiernej masy ciała

- podwyższenie stężenia cholesterolu we krwi

- nadciśnienie tętnicze.

Diagnostyka

Insulinooporność można rozpoznać na kilka sposobów. Metody polegają na jednoczesnych pomiarach stężeń insuliny i glukozy we krwi. Zaliczamy do nich:

- określenie wielkości ilorazu stężenia insuliny do stężenia glukozy we krwi (wartość wyższa niż 0,3 oznacza insulinooporność),

- test tolerancji insuliny - jednorazowe dożylne podanie insuliny celem wykonania powtarzanych pomiarów stężenia glukozy we krwi (u osób z insulinoopornością spadek stężenia glukozy we krwi jest nieznaczny),

- metaboliczną klamrę euglikemiczną – polega na pomiarze ilości glukozy potrzebnej do utrzymania stałej glikemii w warunkach podaży stałej ilości insuliny,

- metodę HOMA (Homeostatic Model Assessment) – na podstawie stężeń insuliny i glukozy we krwi oblicza się współczynnik insulinooporności (HOMA – IR) według określonego wzoru matematycznego (wartość powyżej 1,0 sugeruje insulinooporność).

Kliniczne następstwa insulinooporności

Nieleczona insulinooporność może doprowadzić do wielu powikłań klinicznych. Najważniejsze z nich to:

- zespół metaboliczny

- choroby układu sercowo naczyniowego

- cukrzyca typu 2

- niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD)

- zespół policystycznych jajników (PCOS)

- obturacyjny bezdech senny.

Leczenie

Często pojawia się pytanie czy można wyleczyć insulinooporność? Otóż wszystko zależy od przyczyn wywołujących to zaburzenie. Jeżeli problem leży w nieprawidłowym stylu życia, wówczas wprowadzenie kilku zmian może pomóc w wyrównaniu wyników badań. Jeśli natomiast insulinooporność pojawia się w wyniku występowania innych chorób lub jest uwarunkowana genetycznie, wtedy leczenie jest nieco bardziej skomplikowane i wymaga farmakoterapii.

Niestety nie ma jednego, konkretnego sposobu żywienia zalecanego w zaburzeniu jakim jest insulinooporność. Obserwacje pacjentów pokazują, że dietami przynoszącymi korzyści zdrowotne są: dieta DASH, dieta śródziemnomorska oraz dieta o niskim indeksie glikemiczny (więcej informacji w naszych materiałach do pobrania: https://ezaf.pl/materialy). Ponadto osobom cierpiącym na insulinooporność zaleca się stosowanie zasad zdrowego odżywiania opartych m. in. o piramidę żywności i żywienia (więcej informacji: https://ezaf.pl/wpisy/piramida-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej,557).

Wrażliwość komórek na insulinę

Za wrażliwość komórek na insulinę w 50% odpowiadają uwarunkowania genetyczne, natomiast kolejne 50% to stopień i rodzaj otyłości oraz stopień aktywności fizycznej. W jakim sposób można zatem zwiększyć insulinowrażliwość tkanek?

- stosuj się do zasad zdrowego odżywiania

- jeśli to konieczne włącz do diety suplementację witaminowo-mineralną

- zadbaj o minimum 30 minut dziennej aktywności fizycznej przez większość dni tygodnia

- zrezygnuj z używek

- zadbaj o utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie

• chleb żytni z ziarnami posmarowany cienko masłem
• twarożek ze szczypiorkiem i rzodkiewką
• herbata zielona bez cukru

II Śniadanie

• Wafle ryżowe z guacamole
• Sok marchewkowo-jabłkowy

Obiad

Zupa:

• krem z czerwonej soczewicy z grzankami pełnoziarnistymi

II danie:

• Ziemniaki z wody z koperkiem
• Dorsz pieczony
• Fasolka szparagowa
• Woda do picia

Podwieczorek

• Kefir z liśćmi mięty

Kolacja

• Pełnoziarnisty makaron ze szpinakiem i czosnkiem
• Herbata miętowa

Piśmiennictwo:

1. Musiałowska D., Słoma M.: Zbiór najczęściej zadawanych pytań na grupach wsparcia dla insulino opornych. Fundacja insulinooporność, zdrowa dieta i zdrowe życie.

https://insulinoopornosc.com/wp-content/uploads/2018/08/VADEMECUM_DLA_INSULINOOPORNYCH.pdf

2. Wańkowicz Z., Wesołowski P.: Insulin resistance – diagnostics methods and clinical outcomes. Nefrologia i Dializoterapia Polska, 2011, 15, 4.

3. http://www.izz.waw.pl/pl/aktywno-fizyczna - dostęp 2019-02-06