Jak aktywność fizyczna wpływa na profil lipidowy?
Opracowała: dr Izabela Grabowska
Choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Pomimo istotnego postępu medycyny, przedwczesna umieralność z przyczyn kardiologicznych jest powodem 46% wszystkich zgonów w Polsce. Choroby układu krążenia mają w większości przypadków podłoże miażdżycowe, a do szacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego służy m.in. ocena profilu lipidowego.
Do najczęstszych chorób układu krążenia należą:
- choroba niedokrwienna serca,
- nadciśnienie tętnicze krwi,
- udar mózgu,
- niewydolność serca,
- choroby tętnicy głównej i naczyń obwodowych.
Ich rozwój jest ściśle związany ze stylem życia. Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju powyższych chorób, na które mamy wpływ są:
- mała aktywność fizyczna,
- otyłość,
- palenie tytoniu,
- nadciśnienie tętnicze,
- wysokie stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL,
- obniżone stężenia frakcji HDL cholesterolu,
- cukrzyca i inne zaburzenia gospodarki węglowodanowej (nieprawidłowa glikemia na czczo, upośledzona tolerancja glukozy).
Oznacza to, że odpowiednie zmiany szkodliwych nawyków mogą spowodować znaczny spadek zachorowalności i zgonów z przyczyn kardiologicznych.
Podstawowym etapem we wszelkich działaniach profilaktycznych jest ocena ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego. W celu jego oceny zaleca się oznaczenie wskaźników lipidowych we krwi, takich jak:
- TC – cholesterol całkowity,
- LDL-C – cholesterol frakcji LDL,
- HDL-C – cholesterol frakcji HDL,
- TG – triglicerydy,
- nie-HDL-C – (wartość wyliczana poprzez odjęcie od TC wartości stężeń HDL-C),
- apolipoproteina B.
Ocena wszystkich powyższych sześciu parametrów lipidowych składa się obecnie na pełny lipidogram czyli tzw. profil lipidowy. Nowością jest pojawienie się siódmego parametru optymalnego lipidogramu - lipoproteiny(a).
Wysiłek fizyczny, szczególnie o charakterze wytrzymałościowy o małej lub umiarkowanej intensywności, wykonywany regularnie, ma pozytywny wpływ na zawartość lipidów we krwi - obniża stężenie TG i zwiększa HDL (tzw. dobrego cholesterolu). W niewielkim stopniu może również obniżyć stężenie cholesterolu frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu) – kluczowego wskaźnika profilu lipidowego. Im większe jest zmniejszenie stężenia LDL-C, tym większa redukcja ryzyka sercowo-naczyniowego.
Z drugiej strony w pewnych sytuacjach może dojść do niekorzystnych zmian w lipidogramie. Osoby, które podejmują aktywność fizyczną o dużej objętości i intensywności, a jednocześnie nie dbają wystarczająco o odpoczynek i regenerację, są narażone na pogorszenie metabolizmu lipidowego i w konsekwencji obniżenie stężenia HDL-C oraz podwyższenie LDL-C. Również sportowcy uprawiający sporty, w których obowiązują kategorie wagowe (np. sporty walki, podnoszenie ciężarów, kajakarstwo) mogą mieć negatywne zmiany w profilu lipidowym. Częste wahania masy ciała zwiększają ryzyko rozwoju otyłości oraz chorób sercowo-naczyniowych. Dlatego też ważna jest profilaktyka i regularne badanie profilu lipidowego u osób aktywnych fizycznie.
Piśmiennictwo:
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds), dostęp 4.10.2024
- https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/statystyka-zgonow-i-umieralnosci-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,22,1.html, dostęp 4.10.2024
- Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe - https://ptkardio.pl/wytyczne/36-wytyczne_esceas_dotyczace_postepowania_w_dyslipidemiach_jak_dzieki_leczeniu_zaburzen_lipidowych_obnizyc_ryzyko_sercowonaczyniowe
- Biochemia Sportowa - książka