Aby powstał 1 kilogram pysznego miodu pszczoły muszą odwiedzić nawet 5 miliony kwiatów. Jedna pszczoła w ciągu swojego całego życia produkuje zaledwie jedną łyżeczkę tego słodkiego przysmaku, co oznacza, że na wyprodukowanie 1 kilogram miodu, przez całe swoje pszczele życie musi pracować około 400 owadów.

Pochodzenie miodu

Pierwsze wzmianki na temat stosowania miodu pochodzą sprzed niemal 4 tysięcy lat. Stosowali go już starożytni Rzymianie, Egipcjanie, Hindusi oraz Grecy. Naukowcy wykorzystywali miód nie tylko jako produkt spożywczy ale również jako preparat leczniczy w chorobach żołądkowo-jelitowych czy dermatologicznych. Ponadto wskazuje się na pozytywne działanie produktów pszczelich (w tym miodu) na jakość i długość ludzkiego życia.

Skład miodu

Podstawową substancją do pozyskiwania miodu jest nektar, który powstaje z soku komórek roślinnych. Zawartość cukrów w roślinach zależy m. in. od intensywności procesu fotosyntezy, warunków klimatycznych, struktury gleby, wilgotności powietrza, sezonu, dlatego skład miodu jest zmienny. Podczas przemian nektaru w miód zachodzi wiele procesów (odparowanie wody, rozkład cukrów złożonych, powstawanie enzymów) powodujących zwiększenie ilości cukrów.

Świeży miód jest żółto-brązową, słodką cieczą. W czasie przechowywania traci on pierwotną barwę, krystalizuje i staje się jaśniejszy. Aromat nadają miodom substancje zawarte w nektarze kwiatowym (miód spadziowy jest bezwonny). Na konsystencję miodu wpływa m. in. zawartość wody, stężenie i rodzaj cukrów. Ten zawierający więcej fruktozy jest bardziej płynny niż ten o wyższej zawartości glukozy. Charakterystyczną cechą miodu jest również proces krystalizacji (zmiana konsystencji z płynnej na stałą), który zależy od składu i warunków przechowalniczych. Warto wiedzieć, że krystalizuje tylko glukoza, natomiast fruktoza pozostaje w stanie płynnym i tworzy górną warstwę. Jeżeli zawartość glukozy jest mniejsza niż 30%, to taki miód nie krystalizuje wcale. Proces krystalizacji nie obniża jakości miodu, a najszybciej zachodzi w temperaturze 10-15 st. C.

Mimo wielu lat badań dokładny skład miodu nie został jeszcze poznany. Za pewnik można jednak uznać to, iż jest on źródłem od 100 do 455 cennych, aktywnych biologicznie związków, takich jak:

• węglowodany
• enzymy (oksydaza glukozy, inwertaza, diastaza)
• witaminy (C, B, E, karotenoidy)
• aminokwasy 
• kwasy tłuszczowe
• hormony
• składniki mineralne (ok. 40 różnych pierwiastków, m.in.: potas, fosfor, wapń, magnez, jod, cynk).

Zawartość mikro i makrolelementów w miodzie zależy od gatunku rośliny i składu gleby. Odmiany o jasnej barwie (malinowy, akacjowy) zawierają ich mniej niż te o ciemnej (grzyczany, wrzosowy). Warto zauważyć podobieństwo w składzie mineralnym krwi człowieka i miodu – cecha ta warunkuje wysoką przyswajalność miodu oraz jego właściwości odżywczo-lecznicze. Składniki mineralne odpowiadają za szereg istotnych funkcji w organizmie człowieka:

• produkcja soków trawiennych (chlor)
• wytwarzanie hormonów (jod, miedź, cynk)
• budowa kości i zębów (wapń, magnez, fosfor)
• utrzymywanie właściwego ciśnienia osmotycznego w komórkach (potas, sód)
• transport tlenu (miedź, żelazo)
• składnik enzymów (kobalt).

Obecność witamin w miodach jest z kolei niewielka. Znajdziemy tu przede wszystkim witaminy rozpuszczalne w wodzie, których obecność w diecie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka. Ich źródłem jest nektar i pyłek kwiatowy.

100 g miodu dostarcza ok. 324 kcal, co w przeliczeniu na 1 łyżeczkę od herbaty wynosi ok. 33 kcal.

Właściwości naturalnego miodu pszczelego

Miód naturalny wykazuje szereg właściwości leczniczych. Jego stosowanie może nie tylko zwiększyć szanse na szybszą regenerację organizmu, ale także przyspieszyć efekt leczniczy.

Wybrane właściwości miodu:

• podwyższa odporność organizmu,
• wzmaga osłabiony apetyt i redukuje podwyższony
• w połączeniu z otrębami pszennymi wzmaga perystaltykę jelit
• pomaga odbudować florę bakteryjną jelit zniszczoną antybiotykoterapią
• korzystnie działa na układ sercowo-naczyniowy* (wzmacnia wydolność mięśnia sercowego, rozszerza naczynia krwionośne)
• poprawia samopoczucie
• przeciwdziała starzeniu, nazywany jest „eliksirem młodości”
• polepsza funkcjonowanie układu nerwowego i endokrynnego
• działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo
• działa przeciwutleniająco**, czyli obniża poziom wolnych rodników odpowiedzialnych m.in. powstawanie chorób nowotworowych

*W badaniach wykazano, że codzienne spożycie 100 – 150 g miodu powoduje zwiększenie sprawności układu mięśniowego, podwyższenie skurczowej akcji serca oraz przyspieszenie procesów metabolicznych.

**Największą aktywnością przeciwutleniającą charakteryzują się miody ciemne, szczególnie miód gryczany

Przechowywanie

Prawidłowo przechowywany miód pszczeli zachowuje świeżość nawet przez okres 10 lat. W tym celu powinien być magazynowany w odpowiedniej temperaturze i wilgotności powietrza, w specjalnych opakowaniach. Zbyt duża wilgotność powietrza powoduje zwiększanie masy miodu na skutek absorpcji wody z otoczenia. W wyniku tego oraz innych procesów dochodzi do rozwoju grzybów powodujących fermentację miodu, co czyni go niezdatnym do spożycia.

Zaleca się aby miód przechowywać w następujących warunkach:

- szklane lub gliniane naczynia,

- temperatura 5-10 st. C,

- przewiewne i suche miejsce wolne od obcych, intensywnych zapachów (miód absorbuje obce zapachy).

Miód można podgrzewać do max 40 st. C. W wyższych temperaturach traci on swoje właściwości.

Przeciwskazania

Miodu nie powinny spożywać przede wszystkim:

- dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia – w miodzie mogą być obecne przetrwalniki bakterii jadu kiełbasianego produkujące botulinę, czyli bardzo silną neurotoksynę;

- osoby, u których zaburzona jest gospodarka węglowodanowa – miód zawiera sporą ilość cukrów prostych, które mogą zaburzać pracę trzustki;

- osoby uczulone na miód.

            Mimo licznych zalet miodu, nie powinno się na własną rękę rezygnować z terapii zaleconej przez lekarza, ponieważ wciąż brak jest wystarczającej liczby badań na temat właściwości zdrowotnych miodu. Dobrym pomysłem będzie z kolei zastąpienie cukru miodem naturalnym. Należy jednak pamiętać aby nie stosować go w wysokiej temperaturze, ponieważ ta pozbawi go właściwości leczniczych.

Piśmiennictwo:

1. Tichonow A. I., Bondarenko L.A., Jarnych T. G.: Miód naturalny w medycynie            i farmacji. Pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze. Sądecki Bartnik, Stróże 2017.
2. Hołderna-Kędzie E., Kędzia B.: Badania nad przeciwutleniającymi właściwościami miodu pszczelego. Acta Agrobotanica, vol 59, z. 1, s. 265-269.

Aby powstał 1 kilogram pysznego miodu pszczoły muszą odwiedzić nawet 5 miliony kwiatów. Jedna pszczoła w ciągu swojego całego życia produkuje zaledwie jedną łyżeczkę tego słodkiego przysmaku, co oznacza, że na wyprodukowanie 1 kilogram miodu, przez całe swoje pszczele życie musi pracować około 400 owadów.

Pochodzenie miodu

Pierwsze wzmianki na temat stosowania miodu pochodzą sprzed niemal 4 tysięcy lat. Stosowali go już starożytni Rzymianie, Egipcjanie, Hindusi oraz Grecy. Naukowcy wykorzystywali miód nie tylko jako produkt spożywczy ale również jako preparat leczniczy w chorobach żołądkowo-jelitowych czy dermatologicznych. Ponadto wskazuje się na pozytywne działanie produktów pszczelich (w tym miodu) na jakość i długość ludzkiego życia.

Skład miodu

Podstawową substancją do pozyskiwania miodu jest nektar, który powstaje z soku komórek roślinnych. Zawartość cukrów w roślinach zależy m. in. od intensywności procesu fotosyntezy, warunków klimatycznych, struktury gleby, wilgotności powietrza, sezonu, dlatego skład miodu jest zmienny. Podczas przemian nektaru w miód zachodzi wiele procesów (odparowanie wody, rozkład cukrów złożonych, powstawanie enzymów) powodujących zwiększenie ilości cukrów.

Świeży miód jest żółto-brązową, słodką cieczą. W czasie przechowywania traci on pierwotną barwę, krystalizuje i staje się jaśniejszy. Aromat nadają miodom substancje zawarte w nektarze kwiatowym (miód spadziowy jest bezwonny). Na konsystencję miodu wpływa m. in. zawartość wody, stężenie i rodzaj cukrów. Ten zawierający więcej fruktozy jest bardziej płynny niż ten o wyższej zawartości glukozy. Charakterystyczną cechą miodu jest również proces krystalizacji (zmiana konsystencji z płynnej na stałą), który zależy od składu i warunków przechowalniczych. Warto wiedzieć, że krystalizuje tylko glukoza, natomiast fruktoza pozostaje w stanie płynnym i tworzy górną warstwę. Jeżeli zawartość glukozy jest mniejsza niż 30%, to taki miód nie krystalizuje wcale. Proces krystalizacji nie obniża jakości miodu, a najszybciej zachodzi w temperaturze 10-15 st. C.

Mimo wielu lat badań dokładny skład miodu nie został jeszcze poznany. Za pewnik można jednak uznać to, iż jest on źródłem od 100 do 455 cennych, aktywnych biologicznie związków, takich jak:

• węglowodany
• enzymy (oksydaza glukozy, inwertaza, diastaza)
• witaminy (C, B, E, karotenoidy)
• aminokwasy 
• kwasy tłuszczowe
• hormony
• składniki mineralne (ok. 40 różnych pierwiastków, m.in.: potas, fosfor, wapń, magnez, jod, cynk).

Zawartość mikro i makrolelementów w miodzie zależy od gatunku rośliny i składu gleby. Odmiany o jasnej barwie (malinowy, akacjowy) zawierają ich mniej niż te o ciemnej (grzyczany, wrzosowy). Warto zauważyć podobieństwo w składzie mineralnym krwi człowieka i miodu – cecha ta warunkuje wysoką przyswajalność miodu oraz jego właściwości odżywczo-lecznicze. Składniki mineralne odpowiadają za szereg istotnych funkcji w organizmie człowieka:

• produkcja soków trawiennych (chlor)
• wytwarzanie hormonów (jod, miedź, cynk)
• budowa kości i zębów (wapń, magnez, fosfor)
• utrzymywanie właściwego ciśnienia osmotycznego w komórkach (potas, sód)
• transport tlenu (miedź, żelazo)
• składnik enzymów (kobalt).

Obecność witamin w miodach jest z kolei niewielka. Znajdziemy tu przede wszystkim witaminy rozpuszczalne w wodzie, których obecność w diecie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka. Ich źródłem jest nektar i pyłek kwiatowy.

100 g miodu dostarcza ok. 324 kcal, co w przeliczeniu na 1 łyżeczkę od herbaty wynosi ok. 33 kcal.

Właściwości naturalnego miodu pszczelego

Miód naturalny wykazuje szereg właściwości leczniczych. Jego stosowanie może nie tylko zwiększyć szanse na szybszą regenerację organizmu, ale także przyspieszyć efekt leczniczy.

Wybrane właściwości miodu:

• podwyższa odporność organizmu,
• wzmaga osłabiony apetyt i redukuje podwyższony
• w połączeniu z otrębami pszennymi wzmaga perystaltykę jelit
• pomaga odbudować florę bakteryjną jelit zniszczoną antybiotykoterapią
• korzystnie działa na układ sercowo-naczyniowy* (wzmacnia wydolność mięśnia sercowego, rozszerza naczynia krwionośne)
• poprawia samopoczucie
• przeciwdziała starzeniu, nazywany jest „eliksirem młodości”
• polepsza funkcjonowanie układu nerwowego i endokrynnego
• działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo
• działa przeciwutleniająco**, czyli obniża poziom wolnych rodników odpowiedzialnych m.in. powstawanie chorób nowotworowych

*W badaniach wykazano, że codzienne spożycie 100 – 150 g miodu powoduje zwiększenie sprawności układu mięśniowego, podwyższenie skurczowej akcji serca oraz przyspieszenie procesów metabolicznych.

**Największą aktywnością przeciwutleniającą charakteryzują się miody ciemne, szczególnie miód gryczany

Przechowywanie

Prawidłowo przechowywany miód pszczeli zachowuje świeżość nawet przez okres 10 lat. W tym celu powinien być magazynowany w odpowiedniej temperaturze i wilgotności powietrza, w specjalnych opakowaniach. Zbyt duża wilgotność powietrza powoduje zwiększanie masy miodu na skutek absorpcji wody z otoczenia. W wyniku tego oraz innych procesów dochodzi do rozwoju grzybów powodujących fermentację miodu, co czyni go niezdatnym do spożycia.

Zaleca się aby miód przechowywać w następujących warunkach:

- szklane lub gliniane naczynia,

- temperatura 5-10 st. C,

- przewiewne i suche miejsce wolne od obcych, intensywnych zapachów (miód absorbuje obce zapachy).

Miód można podgrzewać do max 40 st. C. W wyższych temperaturach traci on swoje właściwości.

Przeciwskazania

Miodu nie powinny spożywać przede wszystkim:

- dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia – w miodzie mogą być obecne przetrwalniki bakterii jadu kiełbasianego produkujące botulinę, czyli bardzo silną neurotoksynę;

- osoby, u których zaburzona jest gospodarka węglowodanowa – miód zawiera sporą ilość cukrów prostych, które mogą zaburzać pracę trzustki;

- osoby uczulone na miód.

            Mimo licznych zalet miodu, nie powinno się na własną rękę rezygnować z terapii zaleconej przez lekarza, ponieważ wciąż brak jest wystarczającej liczby badań na temat właściwości zdrowotnych miodu. Dobrym pomysłem będzie z kolei zastąpienie cukru miodem naturalnym. Należy jednak pamiętać aby nie stosować go w wysokiej temperaturze, ponieważ ta pozbawi go właściwości leczniczych.

Piśmiennictwo:

1. Tichonow A. I., Bondarenko L.A., Jarnych T. G.: Miód naturalny w medycynie            i farmacji. Pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze. Sądecki Bartnik, Stróże 2017.
2. Hołderna-Kędzie E., Kędzia B.: Badania nad przeciwutleniającymi właściwościami miodu pszczelego. Acta Agrobotanica, vol 59, z. 1, s. 265-269.