Opracowała: dr hab. Stefan Gaździński

Powstanie żywności ultra-przetworzonej przedstawiane było ponad dekadę temu przez przemysł spożywczy jako próba zwiększenia atrakcyjności zdrowej żywności poprzez polepszenie jej smaku, koloru, tekstury itd. Bo prawda jest niestety taka, że zdrowe opcje żywieniowe, choć wychwalane przez dietetyków, na półkach sklepowych są przez nas pomijane. W wyniku tego powstała żywność, która jest bardziej atrakcyjna i nieodparcie smaczna, co przyczynia się do jej nadmiernej konsumpcji. Przy okazji miejsce zdrowych składników zaczęły zastępować ich tańsze zamienniki o dużo gorszej wartości odżywczej. I tak powstała nowa grupa produktów spożywczych obejmująca napoje gazowane, pakowane przekąski, słodycze i czekoladę, lody, herbatniki, ciasta i ciastka, kiełbaski i hamburgery, pakowane ciasta,  pizze i nuggetsy z kurczaka. Czyli w sumie nic, co może kojarzyć się ze zdrową żywnością.

Żywność ultra-przetworzona jest wytwarzana przy użyciu przemysłowych metod przetwarzania i zawiera składniki, których zwykle nie można znaleźć w domowej spiżarni. Dwa rodzaje składników, które klasyfikują żywność ultra-przetworzoną to przemysłowe substancje spożywcze i dodatki kosmetyczne. Substancje spożywcze obejmują przetworzone wersje białka i błonnika, takie jak serwatka w proszku lub inulina, maltodekstrynę, syropy fruktozowe lub glukozowe oraz uwodornione oleje. Stosowane są też tzw. dodatki kosmetyczne, czyli barwniki i aromaty, często wymienione jako "naturalne", bezkaloryczne substancje słodzące, wzmacniacze smaku (takie jak ekstrakt drożdżowy i glutaminian sodu), oraz zagęszczacze i emulgatory, które modyfikują teksturę żywności. Wiele dowodów wskazuje na to, że konsumpcja ultra-przetworzonej żywności wiąże się z gorszym zdrowiem, w tym wskaźnikami chorób serca, cukrzycy i otyłości. Dodatkowo te produkty są pakowane w plastikowe pojemniki, co ma też wpływ na planetę.

Jak rozpoznać taką żywność?

Producenci nie muszą podawać na etykiecie, jakim procesom poddawana jest żywność, więc identyfikacja żywności ultra-przetworzonej może być trudna. Najlepszym miejscem do rozpoczęcia jest lista składników. Pierwszym pytaniem, które należy sobie zadać jest, czy na tej liście rozpoznajemy wszystkie składniki. Ultra-przetworzona żywność zawiera substancje spożywcze nieużywane w domu. Należą do nich źródła białka (hydrolizaty białkowe, izolat białka sojowego, gluten, kazeina, białko serwatkowe, mięso oddzielone mechanicznie), cukry (fruktoza, wysokofruktozowy syrop kukurydziany, koncentraty soków owocowych, cukier inwertowany, maltodekstryna, dekstroza, laktoza), rozpuszczalny lub nierozpuszczalny błonnik i modyfikowane oleje (uwodorniony lub spulchniony olej). Dodatki kosmetyczne są stosowane w celu polepszenia smaku lub atrakcyjności produktu końcowego. Obejmują one aromaty, wzmacniacze smaku, barwniki, emulgatory, sole emulgujące, substancje słodzące, zagęszczacze oraz środki przeciw-pieniące, wypełniające, gazujące, pieniące, żelujące i glazurujące. Dodatki zawsze pojawiają się na końcu listy składników. W tym miejscu trzeba też dodać, że wegańskie alternatywy dla mięsa, w tym grzyby, fasola i tofu, nie są żywnością ultra-przetworzoną. Jednak "sztuczne mięso" - hamburgery, kiełbasa, bekon itp. - i większość wegańskich serów już są. W przypadku mlek roślinnych, jeśli zawierają one emulgatory, stabilizatory lub aromaty, to są one żywnością ultra-przetworzoną.

Pomocne w rozpoznawaniu ultra-przetworzonej żywności mogą być aplikacje na telefony komórkowe. Przydatnym, bezpłatnym źródłem informacji jest aplikacja Zdrowa Żywność. Ta aplikacja umożliwia wyszukiwanie produktów poprzez skanowanie ich kodów kreskowych w celu identyfikacji ich składników i oceny ich wpływu na zdrowie. Dodatkowo aplikacja przesyła informacje o wycofywanych ze sklepów partiach żywności oraz przesyła rankingi zdrowotne wybranych produktów spożywczych, np. jogurtów.

Na koniec warto zwrócić uwagę, że niektóre rodzaje ultra-przetworzonej żywności mogą wyglądać na zdrowsze niż inne, ponieważ zawierają mniej składników przemysłowych lub mają niższą zawartość cukru. Ale niekoniecznie są one mniej szkodliwe dla naszego zdrowia. Ponadto, spożywając ultra-przetworzoną żywność, można wypierać z diety pożywną, świeżą żywność. Ograniczenie ilości spożywanej ultra-przetworzonej żywności w jak największym stopniu jest sposobem na przejście do zdrowszej i bardziej zrównoważonej diety. Dietetycy podkreślają, że zastanawianie się nad poszczególnymi produktami jest mniej ważne niż ogólna dieta.

Opracowała: dr hab. Stefan Gaździński

Powstanie żywności ultra-przetworzonej przedstawiane było ponad dekadę temu przez przemysł spożywczy jako próba zwiększenia atrakcyjności zdrowej żywności poprzez polepszenie jej smaku, koloru, tekstury itd. Bo prawda jest niestety taka, że zdrowe opcje żywieniowe, choć wychwalane przez dietetyków, na półkach sklepowych są przez nas pomijane. W wyniku tego powstała żywność, która jest bardziej atrakcyjna i nieodparcie smaczna, co przyczynia się do jej nadmiernej konsumpcji. Przy okazji miejsce zdrowych składników zaczęły zastępować ich tańsze zamienniki o dużo gorszej wartości odżywczej. I tak powstała nowa grupa produktów spożywczych obejmująca napoje gazowane, pakowane przekąski, słodycze i czekoladę, lody, herbatniki, ciasta i ciastka, kiełbaski i hamburgery, pakowane ciasta,  pizze i nuggetsy z kurczaka. Czyli w sumie nic, co może kojarzyć się ze zdrową żywnością.

Żywność ultra-przetworzona jest wytwarzana przy użyciu przemysłowych metod przetwarzania i zawiera składniki, których zwykle nie można znaleźć w domowej spiżarni. Dwa rodzaje składników, które klasyfikują żywność ultra-przetworzoną to przemysłowe substancje spożywcze i dodatki kosmetyczne. Substancje spożywcze obejmują przetworzone wersje białka i błonnika, takie jak serwatka w proszku lub inulina, maltodekstrynę, syropy fruktozowe lub glukozowe oraz uwodornione oleje. Stosowane są też tzw. dodatki kosmetyczne, czyli barwniki i aromaty, często wymienione jako "naturalne", bezkaloryczne substancje słodzące, wzmacniacze smaku (takie jak ekstrakt drożdżowy i glutaminian sodu), oraz zagęszczacze i emulgatory, które modyfikują teksturę żywności. Wiele dowodów wskazuje na to, że konsumpcja ultra-przetworzonej żywności wiąże się z gorszym zdrowiem, w tym wskaźnikami chorób serca, cukrzycy i otyłości. Dodatkowo te produkty są pakowane w plastikowe pojemniki, co ma też wpływ na planetę.

Jak rozpoznać taką żywność?

Producenci nie muszą podawać na etykiecie, jakim procesom poddawana jest żywność, więc identyfikacja żywności ultra-przetworzonej może być trudna. Najlepszym miejscem do rozpoczęcia jest lista składników. Pierwszym pytaniem, które należy sobie zadać jest, czy na tej liście rozpoznajemy wszystkie składniki. Ultra-przetworzona żywność zawiera substancje spożywcze nieużywane w domu. Należą do nich źródła białka (hydrolizaty białkowe, izolat białka sojowego, gluten, kazeina, białko serwatkowe, mięso oddzielone mechanicznie), cukry (fruktoza, wysokofruktozowy syrop kukurydziany, koncentraty soków owocowych, cukier inwertowany, maltodekstryna, dekstroza, laktoza), rozpuszczalny lub nierozpuszczalny błonnik i modyfikowane oleje (uwodorniony lub spulchniony olej). Dodatki kosmetyczne są stosowane w celu polepszenia smaku lub atrakcyjności produktu końcowego. Obejmują one aromaty, wzmacniacze smaku, barwniki, emulgatory, sole emulgujące, substancje słodzące, zagęszczacze oraz środki przeciw-pieniące, wypełniające, gazujące, pieniące, żelujące i glazurujące. Dodatki zawsze pojawiają się na końcu listy składników. W tym miejscu trzeba też dodać, że wegańskie alternatywy dla mięsa, w tym grzyby, fasola i tofu, nie są żywnością ultra-przetworzoną. Jednak "sztuczne mięso" - hamburgery, kiełbasa, bekon itp. - i większość wegańskich serów już są. W przypadku mlek roślinnych, jeśli zawierają one emulgatory, stabilizatory lub aromaty, to są one żywnością ultra-przetworzoną.

Pomocne w rozpoznawaniu ultra-przetworzonej żywności mogą być aplikacje na telefony komórkowe. Przydatnym, bezpłatnym źródłem informacji jest aplikacja Zdrowa Żywność. Ta aplikacja umożliwia wyszukiwanie produktów poprzez skanowanie ich kodów kreskowych w celu identyfikacji ich składników i oceny ich wpływu na zdrowie. Dodatkowo aplikacja przesyła informacje o wycofywanych ze sklepów partiach żywności oraz przesyła rankingi zdrowotne wybranych produktów spożywczych, np. jogurtów.

Na koniec warto zwrócić uwagę, że niektóre rodzaje ultra-przetworzonej żywności mogą wyglądać na zdrowsze niż inne, ponieważ zawierają mniej składników przemysłowych lub mają niższą zawartość cukru. Ale niekoniecznie są one mniej szkodliwe dla naszego zdrowia. Ponadto, spożywając ultra-przetworzoną żywność, można wypierać z diety pożywną, świeżą żywność. Ograniczenie ilości spożywanej ultra-przetworzonej żywności w jak największym stopniu jest sposobem na przejście do zdrowszej i bardziej zrównoważonej diety. Dietetycy podkreślają, że zastanawianie się nad poszczególnymi produktami jest mniej ważne niż ogólna dieta.