Opracowała:mgr Adrianna Warachowska

Populacja pilotów wojskowych jest szczególnie narażona na przeciążenia statyczno-dynamiczne kręgosłupa. Stanowią one poważny problem orzeczniczy i kliniczny, tym bardziej, że w powstaniu dolegliwości u pilotów sprzyjają występujące w czasie lotu szkodliwe czynniki, takie jak: przyspieszenia występujące podczas figur pilotażu, lądowania awaryjnego, katapultowania, wibracje, wymuszona pozycja w kabinie samolotu oraz masa dodatkowa wyposażenia lotniczego (hełmofony, kaski, maski tlenowe, gogle noktowizyjne, celowniki optyczne).

Dodatkowym czynnikiem obciążającym kręgosłup pilota w samolotach wysokomanewrowych nowej generacji są rotacje głowy i szyi, które występują w czasie przedłużonego działania wysokich wartości przyśpieszeń +Gz (od głowy do stóp). Podłoże dysfunkcji jest złożone ponieważ istnieje wiele czynników, które są silnie powiązane z rozwojem urazów szyi. Do tych czynników, oprócz wysokich wartości przyspieszeń +Gz, zaliczają się: wiek, typ statku powietrznego oraz rodzaj wykonywanej misji lotniczej.

Szyja pilota znajduje się większość czasu w niekorzystnym położeniu, gdzie odcinek szyjny jest mniej zdolny do tolerowania znacznych wartości przyspieszeń +Gz.

Istnieją dwa podstawowe sposoby zapobiegania urazom:

• trening siłowy mięśni szyi w celu zwiększania siły
• strategie pozycjonowania głowy podczas lotu.

Zaleca się trening siłowy mięśni szyi jako sposób na poprawę zdolności mięśni szyi do lepszego podparcia głowy, a tym samym do znoszenia większych wartości przyspieszeń +Gz.

Drugim sposobem zapobiegającym urazom odcinka szyjnego kręgosłupa jest stosowanie strategii pozycjonowania głowy podczas lotu. Piloci, którzy są regularnie narażeni na działanie wysokich przyspieszeń +Gz, z czasem rozwijają zindywidualizowaną formę tej strategii w celu ochrony odcinka szyjnego kręgosłupa przed urazami.

Podstawową zasadą tej strategii jest zmniejszenie poziomu przyłożenia siły przyspieszenia +Gz poprzez użycie ramion i górnej części ciała do wspomagania wszelkich manewrów skrętu głowy, głównie podczas obrotów samolotów. Skutkuje to efektem rozkładu obciążenia, gdyż głowa jest oparta na konstrukcji nośnej w postaci ramion czy górnej części ciała. W celu zapobiegania urazom młodzi piloci powinni jak najszybciej opanować technikę pozycjonowania głowy i prowadzić regularny trening mięśni ramion i szyi oraz sukcesywnie budować nalot lotniczy na danym typie statku powietrznego.

Przykładem ćwiczeń, które będę wzmacniały, stabilizowały oraz kontrolowały kręgosłup w odcinku szyjnych oraz obręcz barkową będą:

1. pozycja wyjściowa: w staniu

ruch: dociskamy dłonie do czoła (stawiany opór), głowę utrzymujemy cały czas w tej samej pozycji, zwiększamy opór starając się utrzymać głowę
w niezmienionej pozycji, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa w staniu

ruch: kładziemy splecione dłonie z tyłu głowy i dodajemy opór, zwiększamy opór utrzymując głowę stabilnie w pozycji pionowej, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa w siadzie

ruch: chwytamy prawą dłonią za boczną lewą stronę głowy, następnie stawiany opór w kierunku prawym, utrzymujemy pozycje zwiększając docisk. Ćwiczenie wykonujemy na obie strony, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu na macie, kończyny górne zgięte w stawach łokciowych do kąta 90º

ruch: uniesienie tułowia oraz kończyn górnych w taki sposób aby głowa znajdowała się w przedłużeniu kręgosłupa, utrzymujemy pozycje

1. pozycja wyjściowa w staniu w dłoniach hantle z obciążeniem

ruch: unosimy hantle do pozycji horyzontalnej, utrzymujemy, a następnie wracamy do pozycji wyjściowej

1. pozycja wyjściowa w staniu, tułów pochylony do przodu, głowa w linii

kręgosłupa w dłoniach ciężarek o odpowiednich obciążeniu.

ruch: kończyny górne zginamy w stawach łokciowych starając się prowadzić ruch przy linii swojego ciała. Ćwiczenie wykonujemy 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu

ruch: krążenie ramion w jedną stronę, kolejno w drugą stronę. 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu, kończyny górne odwiedzione do 90º, w dłoniach hantle z dobranym obciążeniem

ruch: wykonujemy rotacje w górę i w dół, 2-3 serie po 10 powtórzeń

1. pozycja wyjściowa: pozycja deski na macie z oparciem na dłoniach

ruch: odrywamy jedną rękę dotykając bark przeciwległy. Ćwiczenie wykonujemy na zmianę raz jedną dłonią, a raz drugą w 2-3 seriach po 10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu, w dłoniach taśma thera band.

ruch: unosimy dłonie nad głowę, kończyny wyprostowane w stawach łokciowych, rozciągamy taśmę nad głową na boki, powrót do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie wykonujemy 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

Źródła:

M.Breszka, K. Cur, R. Jędrys, K. Kowalczuk, Ukierunkownie psychofizyczne przygotowanie pilota wojskowego do lotów, Lotnicza Akademia Wojskowa 2022,K. Domagała, Ćwiczenia kręgosłupa w rehabilitacji profilaktyce kręgosłupa poprawie zdrowia, wydanie I, Kluczbork 2020,R. Jędrys. M. Breszka, K. Kowalczuk, Kondycyjno-sprawnościowe przygotowanie do lotów, Lotnicza Akademia Wojskowa Dęblin 2020.

Opracowała:mgr Adrianna Warachowska

Populacja pilotów wojskowych jest szczególnie narażona na przeciążenia statyczno-dynamiczne kręgosłupa. Stanowią one poważny problem orzeczniczy i kliniczny, tym bardziej, że w powstaniu dolegliwości u pilotów sprzyjają występujące w czasie lotu szkodliwe czynniki, takie jak: przyspieszenia występujące podczas figur pilotażu, lądowania awaryjnego, katapultowania, wibracje, wymuszona pozycja w kabinie samolotu oraz masa dodatkowa wyposażenia lotniczego (hełmofony, kaski, maski tlenowe, gogle noktowizyjne, celowniki optyczne).

Dodatkowym czynnikiem obciążającym kręgosłup pilota w samolotach wysokomanewrowych nowej generacji są rotacje głowy i szyi, które występują w czasie przedłużonego działania wysokich wartości przyśpieszeń +Gz (od głowy do stóp). Podłoże dysfunkcji jest złożone ponieważ istnieje wiele czynników, które są silnie powiązane z rozwojem urazów szyi. Do tych czynników, oprócz wysokich wartości przyspieszeń +Gz, zaliczają się: wiek, typ statku powietrznego oraz rodzaj wykonywanej misji lotniczej.

Szyja pilota znajduje się większość czasu w niekorzystnym położeniu, gdzie odcinek szyjny jest mniej zdolny do tolerowania znacznych wartości przyspieszeń +Gz.

Istnieją dwa podstawowe sposoby zapobiegania urazom:

• trening siłowy mięśni szyi w celu zwiększania siły
• strategie pozycjonowania głowy podczas lotu.

Zaleca się trening siłowy mięśni szyi jako sposób na poprawę zdolności mięśni szyi do lepszego podparcia głowy, a tym samym do znoszenia większych wartości przyspieszeń +Gz.

Drugim sposobem zapobiegającym urazom odcinka szyjnego kręgosłupa jest stosowanie strategii pozycjonowania głowy podczas lotu. Piloci, którzy są regularnie narażeni na działanie wysokich przyspieszeń +Gz, z czasem rozwijają zindywidualizowaną formę tej strategii w celu ochrony odcinka szyjnego kręgosłupa przed urazami.

Podstawową zasadą tej strategii jest zmniejszenie poziomu przyłożenia siły przyspieszenia +Gz poprzez użycie ramion i górnej części ciała do wspomagania wszelkich manewrów skrętu głowy, głównie podczas obrotów samolotów. Skutkuje to efektem rozkładu obciążenia, gdyż głowa jest oparta na konstrukcji nośnej w postaci ramion czy górnej części ciała. W celu zapobiegania urazom młodzi piloci powinni jak najszybciej opanować technikę pozycjonowania głowy i prowadzić regularny trening mięśni ramion i szyi oraz sukcesywnie budować nalot lotniczy na danym typie statku powietrznego.

Przykładem ćwiczeń, które będę wzmacniały, stabilizowały oraz kontrolowały kręgosłup w odcinku szyjnych oraz obręcz barkową będą:

1. pozycja wyjściowa: w staniu

ruch: dociskamy dłonie do czoła (stawiany opór), głowę utrzymujemy cały czas w tej samej pozycji, zwiększamy opór starając się utrzymać głowę
w niezmienionej pozycji, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa w staniu

ruch: kładziemy splecione dłonie z tyłu głowy i dodajemy opór, zwiększamy opór utrzymując głowę stabilnie w pozycji pionowej, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa w siadzie

ruch: chwytamy prawą dłonią za boczną lewą stronę głowy, następnie stawiany opór w kierunku prawym, utrzymujemy pozycje zwiększając docisk. Ćwiczenie wykonujemy na obie strony, wykonujemy 2 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu na macie, kończyny górne zgięte w stawach łokciowych do kąta 90º

ruch: uniesienie tułowia oraz kończyn górnych w taki sposób aby głowa znajdowała się w przedłużeniu kręgosłupa, utrzymujemy pozycje

1. pozycja wyjściowa w staniu w dłoniach hantle z obciążeniem

ruch: unosimy hantle do pozycji horyzontalnej, utrzymujemy, a następnie wracamy do pozycji wyjściowej

1. pozycja wyjściowa w staniu, tułów pochylony do przodu, głowa w linii

kręgosłupa w dłoniach ciężarek o odpowiednich obciążeniu.

ruch: kończyny górne zginamy w stawach łokciowych starając się prowadzić ruch przy linii swojego ciała. Ćwiczenie wykonujemy 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu

ruch: krążenie ramion w jedną stronę, kolejno w drugą stronę. 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu, kończyny górne odwiedzione do 90º, w dłoniach hantle z dobranym obciążeniem

ruch: wykonujemy rotacje w górę i w dół, 2-3 serie po 10 powtórzeń

1. pozycja wyjściowa: pozycja deski na macie z oparciem na dłoniach

ruch: odrywamy jedną rękę dotykając bark przeciwległy. Ćwiczenie wykonujemy na zmianę raz jedną dłonią, a raz drugą w 2-3 seriach po 10 powtórzeń.

1. pozycja wyjściowa: w staniu, w dłoniach taśma thera band.

ruch: unosimy dłonie nad głowę, kończyny wyprostowane w stawach łokciowych, rozciągamy taśmę nad głową na boki, powrót do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie wykonujemy 2-3 serie po 8-10 powtórzeń.

Źródła:

M.Breszka, K. Cur, R. Jędrys, K. Kowalczuk, Ukierunkownie psychofizyczne przygotowanie pilota wojskowego do lotów, Lotnicza Akademia Wojskowa 2022,K. Domagała, Ćwiczenia kręgosłupa w rehabilitacji profilaktyce kręgosłupa poprawie zdrowia, wydanie I, Kluczbork 2020,R. Jędrys. M. Breszka, K. Kowalczuk, Kondycyjno-sprawnościowe przygotowanie do lotów, Lotnicza Akademia Wojskowa Dęblin 2020.