Opracowała: dr Agata Gaździńska

Sól kuchenna, czyli chlorek sodu składa się z kationów sodu oraz anionów chlorkowych. Bierze ona udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej organizmu człowieka. W zbyt dużej ilości kation sodu może jednak prowadzić do rozwoju przede wszystkim nadciśnienia tętniczego. Warto podkreślić, iż w różnych populacjach obserwuje się zróżnicowaną wrażliwość na sól, co prawdopodobnie jest spowodowane predyspozycją genetyczną.

Polacy przodują w Europie pod względem spożywania soli. Szacuje się, że spożywamy 2–3 razy więcej soli niż zalecane przez Światową Organizację Zdrowia maksymalnie 5 g dziennie (ok. 1 łyżeczka do herbaty). Wspomniane 5 g dotyczy soli, którą stosujemy sami do przyrządzania potraw i dosalania przy stole, jak i tej zawartej w przetworzonych produktach spożywczych.

W artykule opublikowanym przez Schlegel-Zawadzką i Kowalczyk wykazano największe spożycie soli wśród osób pochodzących z Chin oraz z Polski, mimo iż ich wiedza była wyższa niż w pozostałych grupach badanych (Kanadyjczycy, Polacy, Chińczycy, Meksykanie). Wyniki pokazują, że 70% Polaków i podobnie Chińczyków dosala już przygotowany posiłek, preferują oni słone potrawy, wybierają również produkty z wysoką zawartością sodu (ser żółty, szynka, kiełbasa). W grupach kobiet i mężczyzn to głównie mężczyźni lubią słone potrawy, lecz wiedzą mniej o wpływie i właściwościach soli niż kobiety.

Organizm człowieka w momencie pojawienia się nadmiernej ilości sodu uruchamia mechanizmy obronne mające na celu redukcję poziomu soli w organizmie - każdy nadmiar spożywanej soli jest wydalany przez nerki. Jednakże jeśli nerki nie są w stanie wyeliminować sodu, gromadzi się on we krwi, zatrzymując wodę w organizmie - implikuje to, że objętość roztworu krwi wzrasta, co z kolei zwiększa nacisk na serce i zarazem powoduje zwiększenie ciśnienia tętniczego.

Dieta obfitująca w chlorek sodu jest obecnie uznawana za jeden z głównych czynników rozwoju i postępu nadciśnienia tętniczego. Jednym z mechanizmów tego zjawiska jest retencja wody wywołana podażą dużych ilości sodu. Wszystkie następstwa nadciśnienia są najpowszechniejszą przyczyną zgonów w Polsce. Warto podkreślić, że zmniejszenie podaży soli do około 5 g na dobę prowadzi do obniżenia ciśnienia skurczowego o 1−2 mm Hg u osób bez nadciśnienia i aż o 4−5 mm Hg u osób z nadciśnieniem tętniczym. Opublikowane niedawno badanie PURE (Prospective Urban Rural Epidemiology) obejmujące ponad 100 tys. dorosłych z 18 krajów potwierdziło zależność pomiędzy spożyciem sodu a wzrostem ciśnienia tętniczego, wskazując jednocześnie, że efekt ten jest potęgowany przez niską podaż potasu w diecie.

Cały czas przybywa dowodów na to, że spożywana w nadmiarze sól jest najbardziej niebezpiecznym dla zdrowia pojedynczym czynnikiem żywieniowym.

Nadmiar soli w diecie ma wpływ na powstawanie takich schorzeń jak:

• Zawał serca
• Udar mózgu
• Cukrzycę typu II
• Nadwagę i otyłość,
• Nowotwór żołądka
• Kamicę nerkową
• Zakażenie Helicobacter pylori
• Obrzęki

Według badań głównymi źródłami chlorku sodu w diecie Polaków są: pieczywo (24%), wędliny (16%) oraz sery (6%). Zawartość sodu istotnie zwiększa się wraz z przetworzeniem żywności (spójrz tabela poniżej).

Tabela. 1.  Zawartość sodu i soli w produktach świeżych i przetworzonych

Proste sposoby, które pomogą Ci ograniczyć ilość spożywanej soli:

• Schowaj solniczkę
• Używaj przypraw
• Unikaj dodawania soli do wody podczas gotowania
• Nie dosalaj
• Zrezygnuj z wędlin kupowanych w sklepach
• Ogranicz słone sery
• Wybieraj razowe pieczywo
• Używaj świeżych lub mrożonych produktów
• Czytaj informacje o wartości odżywczej i listę składników
• Kupuj produkty niskosodowe i te o obniżonej zawartości sodu
• Rozsądnie wybieraj przekąski
• Jedząc poza domem, ogranicz spożycie sodu
• To co pijesz też ma znaczenie

Piśmiennictwo:

1. Łazarczyk M, Grabańska-Martyńska K, Cymerys M. Analiza spożycia soli kuchennej u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 2, 84-92.

2. Schlegel-Zawadzka M, Kowalczyk B. Wiedza na temat spożycia soli w różnych grupach narodowowściowych. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, nr 65, grudzień 2010

Opracowała: dr Agata Gaździńska

Sól kuchenna, czyli chlorek sodu składa się z kationów sodu oraz anionów chlorkowych. Bierze ona udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej organizmu człowieka. W zbyt dużej ilości kation sodu może jednak prowadzić do rozwoju przede wszystkim nadciśnienia tętniczego. Warto podkreślić, iż w różnych populacjach obserwuje się zróżnicowaną wrażliwość na sól, co prawdopodobnie jest spowodowane predyspozycją genetyczną.

Polacy przodują w Europie pod względem spożywania soli. Szacuje się, że spożywamy 2–3 razy więcej soli niż zalecane przez Światową Organizację Zdrowia maksymalnie 5 g dziennie (ok. 1 łyżeczka do herbaty). Wspomniane 5 g dotyczy soli, którą stosujemy sami do przyrządzania potraw i dosalania przy stole, jak i tej zawartej w przetworzonych produktach spożywczych.

W artykule opublikowanym przez Schlegel-Zawadzką i Kowalczyk wykazano największe spożycie soli wśród osób pochodzących z Chin oraz z Polski, mimo iż ich wiedza była wyższa niż w pozostałych grupach badanych (Kanadyjczycy, Polacy, Chińczycy, Meksykanie). Wyniki pokazują, że 70% Polaków i podobnie Chińczyków dosala już przygotowany posiłek, preferują oni słone potrawy, wybierają również produkty z wysoką zawartością sodu (ser żółty, szynka, kiełbasa). W grupach kobiet i mężczyzn to głównie mężczyźni lubią słone potrawy, lecz wiedzą mniej o wpływie i właściwościach soli niż kobiety.

Organizm człowieka w momencie pojawienia się nadmiernej ilości sodu uruchamia mechanizmy obronne mające na celu redukcję poziomu soli w organizmie - każdy nadmiar spożywanej soli jest wydalany przez nerki. Jednakże jeśli nerki nie są w stanie wyeliminować sodu, gromadzi się on we krwi, zatrzymując wodę w organizmie - implikuje to, że objętość roztworu krwi wzrasta, co z kolei zwiększa nacisk na serce i zarazem powoduje zwiększenie ciśnienia tętniczego.

Dieta obfitująca w chlorek sodu jest obecnie uznawana za jeden z głównych czynników rozwoju i postępu nadciśnienia tętniczego. Jednym z mechanizmów tego zjawiska jest retencja wody wywołana podażą dużych ilości sodu. Wszystkie następstwa nadciśnienia są najpowszechniejszą przyczyną zgonów w Polsce. Warto podkreślić, że zmniejszenie podaży soli do około 5 g na dobę prowadzi do obniżenia ciśnienia skurczowego o 1−2 mm Hg u osób bez nadciśnienia i aż o 4−5 mm Hg u osób z nadciśnieniem tętniczym. Opublikowane niedawno badanie PURE (Prospective Urban Rural Epidemiology) obejmujące ponad 100 tys. dorosłych z 18 krajów potwierdziło zależność pomiędzy spożyciem sodu a wzrostem ciśnienia tętniczego, wskazując jednocześnie, że efekt ten jest potęgowany przez niską podaż potasu w diecie.

Cały czas przybywa dowodów na to, że spożywana w nadmiarze sól jest najbardziej niebezpiecznym dla zdrowia pojedynczym czynnikiem żywieniowym.

Nadmiar soli w diecie ma wpływ na powstawanie takich schorzeń jak:

• Zawał serca
• Udar mózgu
• Cukrzycę typu II
• Nadwagę i otyłość,
• Nowotwór żołądka
• Kamicę nerkową
• Zakażenie Helicobacter pylori
• Obrzęki

Według badań głównymi źródłami chlorku sodu w diecie Polaków są: pieczywo (24%), wędliny (16%) oraz sery (6%). Zawartość sodu istotnie zwiększa się wraz z przetworzeniem żywności (spójrz tabela poniżej).

Tabela. 1.  Zawartość sodu i soli w produktach świeżych i przetworzonych

Proste sposoby, które pomogą Ci ograniczyć ilość spożywanej soli:

• Schowaj solniczkę
• Używaj przypraw
• Unikaj dodawania soli do wody podczas gotowania
• Nie dosalaj
• Zrezygnuj z wędlin kupowanych w sklepach
• Ogranicz słone sery
• Wybieraj razowe pieczywo
• Używaj świeżych lub mrożonych produktów
• Czytaj informacje o wartości odżywczej i listę składników
• Kupuj produkty niskosodowe i te o obniżonej zawartości sodu
• Rozsądnie wybieraj przekąski
• Jedząc poza domem, ogranicz spożycie sodu
• To co pijesz też ma znaczenie

Piśmiennictwo:

1. Łazarczyk M, Grabańska-Martyńska K, Cymerys M. Analiza spożycia soli kuchennej u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 2, 84-92.

2. Schlegel-Zawadzka M, Kowalczyk B. Wiedza na temat spożycia soli w różnych grupach narodowowściowych. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, nr 65, grudzień 2010