Strategie żywieniowe w czasie kontuzji
Opracowała: dr Izabela Grabowska
Kontuzje są częstym zdarzeniem podczas aktywności fizycznej zarówno wśród wyczynowych sportowców, jak i osób ćwiczących rekreacyjnie. Odpowiednie wsparcie żywieniowe podczas rekonwalescencji ma kluczowe znaczenie dla szybkiego i skutecznego powrotu do zdrowia po urazach spowodowanych wysiłkiem fizycznym. Odpowiednia ilość makro- i mikroelementów, ale także energii, ma istotne znaczenie dla optymalnego regeneracji tkanek.
Głównym problemem w przypadku kontuzji i długotrwałego unieruchomienia, jest utrata tkanki mięśniowej. Szacuje się, dochodzi do utraty ok. 0,5-0,6% masy mięśniowej w ciągu doby. W czasie zmniejszonej aktywności fizycznej, dochodzi do spowolnienia tempa syntezy białek mięśniowych – głównego metabolicznego czynnika powodującego utratę mięśni. Dlatego też strategia żywieniowa powinna mieć na celu minimalizowanie tego zjawiska.
Najważniejszą, a zarazem najtrudniejszą kwestią, jest odpowiednia podaż energii. Po doznanym urazie należy się spodziewać zmniejszenia wydatku energetycznego, szczególnie jeśli doszło do unieruchomienia kończyny dolnej. Jednak zazwyczaj nie jest to aż tak duży spadek zapotrzebowania na kalorie, jak można by przypuszczać. Proces gojenia się ran i regeneracji tkanek zwiększa zapotrzebowanie energetyczne organizmu. Ponadto, w czasie kontuzji, w zależności od jej ciężkości, możliwa jest lekka aktywność fizyczna. Oczywiście wydatek energetyczny również ulega zmianie w miarę postępu regeneracji i zwiększanej sprawności. Czas trwania rekonwalescencji, jak i potrzeby energetyczne są kwestią trudną do oszacowanie i bardzo indywidualną. Należy dokonać dokładnej oceny wydatku energetycznego na różnych etapach regeneracji po urazie.
Zbyt duże ograniczenie podaży energii może pogłębić problem utraty masy mięśniowej. Nawet umiarkowany deficyt energetyczny zmniejsza syntezę białek, zwiększając utratę mięśni w okresie zmniejszonej aktywności fizycznej czy unieruchomienia. Zwiększenie podaży biała wraz z dietą może częściowo łagodzić ten proces. Niemniej jednak należy unikać deficytu energetycznego podczas rekonwalescencji po kontuzjach.
Z drugiej strony dodatni bilans energetyczny również jest niepożądany. Wiadomo, że zwiększona podaż energii wiąże się ze wzrostem masy mięśniowej. Dlatego też może się wydawać, że warto jeść więcej, kosztem zwiększenia również tkanki tłuszczowej, którą można spalić w czasie treningu po powrocie do pełni sprawności fizycznej. Jednakże zwiększenie masy mięśniowej przy nadmiernym spożyciu kalorii jest możliwe tylko w mięśniach aktywnych fizycznie. W okresie bezruchu czy też podejmując minimalny wysiłek fizyczny nadmierne spożycie energii przełoży się na dalszą utratę masy mięśniowej i przyrost tkanki tłuszczowej.
W czasie powrotu do zdrowia po przebytej kontuzji należy utrzymać równowagę energetyczną, aby podaż energii nie była ani zbyt niska, ani zbyt wysoka. Rekomendowane jest również jednoczesne zwiększenie spożycia białka do wartości 2, a nawet 2,5 g/ kg masy ciała/ dobę, utrzymując możliwie wysoką podaż węglowodanów. Na dzień dzisiejszy nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków z badań i zalecać stosowanie suplementów, mających na celu wspieranie procesów regeneracyjnych po urazach, w tym m.in. kolagenu, kreatyny, kwasów omega-3 czy przeciwutleniaczy.
Piśmiennictwo:
1. Giraldo-Vallejo J.E., Cardona-Guzmán M.A., Rodríguez-Alcivar E.J., i in. Nutritional Strategies in the Rehabilitation of Musculoskeletal Injuries in Athletes: A Systematic Integrative Review. Nutrients, 2023, 15(4), 819,
2. Close G.L., Sale C., Baar K., Bermon S. Nutrition for the prevention and treatment of injuries in track and field athletes. Int J Sports Nutr Exerc Metab, 2019, 29, 189-197